Uczestniczył w walkach podczas 1 i 3 oblężenia w 1914 i 1915 r. Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1854-1855 wzniesiono wokół Przemyśla fortyfikacje pierwszego obozu warownego. Na zach. od wsi Duńkowiczki, w pn. części pierścienia, zbudowano szaniec artyleryjski nr 11, typu FS (Feuer-Schanze). W 1878 r. szaniec przebudowano na prowizoryczny szaniec artyleryjski XI „Duńkowiczki”, a w latach 1886-1887 na stały, dwuwałowy fort artyleryjski główny GHW XI „Duńkowiczki”. Na mapie twierdzy Festung-Umgebungs-Plan von Przemyśl fort nosi oznaczenie Lagerfort XI (Duńkowiczki). W latach 1902-1908 fort zmodernizowano. Zbudowano 2 baterie pancerne na skrzydłach wału piechoty i 2 tradytory pancerne na skrzydłach wału górnego. W zamian rozebranego obronnego muru z bramą i kaponierą szyjową, do ściany koszar dobudowano nową kaponierę flankującą koszary. Zadaniem fortu była obrona drogi do Krakowa, wzgórz na przedpolu oraz międzypól w kierunku fortów XII i XIa. W 1909 r. fort uzbrojony był w 6 dział 15 cm M.61 na wysokich lawetach na wale górnym, 6 dział kazamatowych 6 cm M.99 w tradytorach, 4 działa 8 cm M.02 w wysuwano-obrotowych wieżach pancernych Senkpanzer, 6 dział kazamatowych 8 cm M.98 na lawetach do strzelnic minimalnych w kaponierach czołowej i szyjowej oraz 4 karabiny maszynowe M.7 MG. Załogę fortu stanowiła 1 kompania piechoty, 146 artylerzystów i 9 pionierów (saperów). W czasie 1 oblężenia twierdzy (18.09-9.10.1914) fort XII, po silnym ostrzale artyleryjskim, w dn. 7-8.10.1914 r. był bezskutecznie szturmowany przez piechotę rosyjską. Przed poddaniem twierdzy w 2 oblężeniu (9.11.1914-22.03.1915) wysadzono w powietrze tradytory i kaponierę szyjową. Podczas 3 oblężenia (29.05-4.06.1915), w dn. 30.05.1915 r. po uprzednim ostrzelaniu pociskami kalibru 42 cm i uszkodzeniu przez ciężką artylerię zdobyła fort niemiecka 11. Bawarska Dywizja Piechoty. W latach 1920-1939 zdemontowano wieże pancerne. 2 wieże zamontowano w Twierdzy Osowiec, 1 w fortyfikacjach śląskich. Po II wojnie światowej dokonano rozbiórek elementów ceglanych fortu. W latach 80-tych odbudowano ściany zamykające kazamaty koszar, które przeznaczono na potrzeby kółka rolniczego, a następnie umieszczono w nich pieczarkarnię. Obecnie Związek Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl prowadzi prace remontowe fortu.

Opis

Fort GHW (Gürtelhauptwerk) XI „Duńkowiczki”, jest fortem artyleryjskim dwuwałowym, opancerzonym, zbudowanym w systemie fortowym grupowym. Fort zlokalizowany jest w zach. części wsi Duńkowiczki, ok. 900 m od drogi Przemyśl - Kraków.

Fort o powierzchni ok. 5,2 ha zbudowany jest na planie pięcioboku, z kleszczowo załamanym odcinkiem szyjowym. Dzieło otacza sucha fosa. Szyja fortu zamknięta jest koszarami z kazamatami mieszczącymi pierwotnie izby mieszkalne komendanta, oficerów i żołnierzy, lokal opatrunkowy, kuchnię, 2 magazyny żywności, 2 ubikacje. Na osi znajduje się sień wejściowa, wzdłuż ściany narażonej przebiega korytarz z wejściami do kazamat i 4. wnękami wind amunicyjnych. Na skrzydłach koszar zlokalizowano wybieżnie na dziedzińce przed wałem dolnym - piechoty oraz magazyny amunicyjne z laboratoriami. Na przedłużeniu sieni wejściowej znajduje się poterna prowadząca do schronu centralnego. Jego kazamaty mieściły 2 izby mieszkalne żołnierzy, 2 schrony pogotowia, ubikację i podręczny magazyn amunicji. Ze schronu prowadzą wtórnie zamurowane wybieżnie na oba dziedzińce oraz poterna do niezachowanej kaponiery osiowej. Koszary i schron centralny osłonięte są wałem ziemnym. Na wale górnym nad koszarami znajdowały się stanowiska dział 15 cm M.61 rozdzielone 3. poprzecznicami ze schronami pogotowia mieszczącymi windy amunicyjne. W schronie na osi fortu znajdowała się winda działowa. Na skrzydłach wału znajdują się ruiny tradytorów. W narożnikach wału dolnego zachowane są baterie pancerne (zachodnia częściowo zrujnowana) ze stanowiskami 4. wież Senkpanzer i 2. obserwacyjnych. W kazamatach baterii znajdują się zejścia do potern prowadzących do niezachowanych kaponier skrzydłowych. Kazamaty koszar, sień, poterny, schrony pogotowia posiadają betonowe sklepienia. Baterie pancerne posiadają stropy betonowe na dwuteownikach stalowych. Elewacja koszar z półkolistymi otworami kazamat zamkniętymi ceglanymi ścianami z wtórnymi oknami i drzwiami.

Fort dostępny jest do zwiedzania za wyjątkiem koszar, które zostaną udostępnione po zakończeniu remontu. Znajduje się na czarnym szlaku fortecznym oraz na trasie rowerowej po fortach Twierdzy Przemyśl.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 24-10-2014 r.