Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowo-parkowy - Zabytek.pl

zespół pałacowo-parkowy


pałac 1764 - 1765 Dukla

Adres
Dukla, Trakt Węgierski 5

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. krośnieński, gm. Dukla - miasto

Zespół złożony z pałacu, dwóch oficyn, kaplicy, lodowni oraz parku z ogrodzeniem stanowi przykład pałacowej architektury rezydencjonalnej o wyjątkowych walorach architektonicznych i krajobrazowych, unikatowy w skali województwa przykład założenia „entre court et jardin”.

Historia

Pierwotny zamek w Dukli powstał około połowy XVI w. z inicjatywy Jana Jordana, w 1636 r. znajdował się już w ruinie. Wzniesiono zatem na jego miejscu nowy pałac (ok. 1636-1638). Staraniem Franciszka Bernarda Mniszcha powstała piętrowa budowla na rzucie kwadratu, z frontem od pd., ustawiona w obrębie fortyfikacji bastionowych w typie „palazzo in fortezza”. Po pożarze w 1758 r., w latach 1764-1765, z inicjatywy Jerzego Augusta Wandalina Mniszcha i jego małżonki Mari Amali z Bruhlów pałac odbudowano czyniąc go elementem późnobarokowej rezydencji w typie „entre court et jardin”. Projekt prawdopodobnie wykonał architekt drezdeński Jan Fruderyk Knobl, a pracami budowlanymi kierował Leonard Andrys, nadworny budowniczy Mniszchów. Wówczas nadbudowano pałac o jedną kondygnację, przeorientowano go wg osi wsch.-zach. ramując jednocześnie elewacje frontową (zach.) dwoma oficynami nadbudowanymi na dawnych, skazamatowanych bastionach. Założono także ogrody geometryczne wyposażone w budowle ogrodowe i małą architekturę (teatr, mostki kamienne, ławy ogrodowe, ogrodzenie, wazy). W 1779 r. właścicielami założenia pałacowego zostali Ossolińscy, następnie Stadniccy, Męcińscy, ostatnimi przedwojennymi właścicielami byli Tarnowscy.

Pałac niszczony był pożarami w latach 1810, 1821 i 1848, przebudowany został w 1875 r. staraniem Adama Męcińskiego, wtedy zmieniono podziały wewnętrzne parteru, wystrój wszystkich elewacji. Po działaniach I wojny zrujnowany, w międzywojniu stał niezamieszkały, a po doszczętnym zniszczeniu podczas II wojny światowej stał jako wypalona ruina bez dachu i stropów do 1962 r., kiedy to rozpoczęto remont i częściową rekonstrukcję formy pałacu. Oficyny służyły pierwotnie jako mieszkania dla służby, później też i dla właścicieli. Zostały częściowo zniszczone podczas działań wojennych w 1941-44 r., odremontowane w 1958 r. Park założony w 1758 r. w stylu francuskiego ogrodu geometrycznego został przekształcony w XIX w. w park krajobrazowy. W parku zachowana jest neogotycka kaplica wybudowana zap. W 1875 r. oraz lodownia. Obecnie założenie jest użytkowane przez Muzeum Historyczne Pałac w Dukli

Opis

Zespół pałacowo-parkowy znajduje się na północ od miasta lokacyjnego z rynkiem, w części miejscowości usytuowanej w widłach rzek Jasiołki i Dukiełki, od zachodu ogranicza go droga międzynarodowa ul. Trakt Węgierski. Obiekty kubaturowe zgrupowane są w południowej części założenia.

Pałac o stylistyce barokowej wybudowany został na rzucie zbliżonym do kwadratu, o prostopadłościennej, dwupiętrowej bryle przekrytej wysokim dachem mansardowym. Ściany zbudowane są kamienia i cegły, stropy z lat 60. XX w. są żelbetowe, dach mansardowy kryty blachą. Elewacja frontowa zachodnia siedmioosiowa rozczłonkowana jest płytkimi ryzalitami w skrajnych osiach oraz gzymsem międzykondygnacyjnym powyżej kondygnacji piętra, będący przed nadbudową gzymsem wieńczącym. W połaci dachu rozmieszczono symetrycznie trzy lukarny z półkoliście zakończonymi oknami, zamknięte od góry łagodnym, spłaszczonym, gzymsowanym łukiem. Elewacja wschodnia jest gładka, pięcioosiowa, niesymetryczna, z analogicznymi lukarnami. Elewacje północna i południowa, bliźniacze, są symetryczne, pięcioosiowe, z wejściem na osi i pięcioma lukarnami w dachu. Całość zwieńczona jest gzymsem kordonowym. We wnętrzu czytelny jest układ pomieszczeń adekwatny do wcześniejszej orientacji pałacu, dwa trakty pomieszczeń rozdzielone są przelotową sienią równoległą do frontu budynku.

Oficyna północna usytuowana jest na północ od pałacu, ramuje jego elewację frontową z lewej strony, wybudowana na rzucie nieregularnego pięcioboku, piętrowa, podpiwniczona, przykryta dachem wielospadowym. Budynek wybudowany został z kamienia i cegły, dach przekryty blachą. Na elewacjach różnej szerokości okna rozmieszczone są w osiach. Całość zwieńczona jest gzymsem kordonowym.

Oficyna południowa usytuowana jest na południe od pałacu, ramuje jego elewację frontową z prawej strony, wybudowana na rzucie nieregularnego siedmioboku, zbliżonym do pięcioboku, piętrowa, podpiwniczona, przykryta dachem wielospadowym. Budynek wybudowany został z kamienia i cegły, dach przekryty blachą. Na elewacjach różnej szerokości okna rozmieszczone są w osiach. Całość zwieńczona jest gzymsem kordonowym.

Kaplica usytuowana jest w środkowej części parku, w pobliżu jego granicy. To niewielki obiekt wybudowany na rzucie prostokąta, z ryzalitem w krótszej ścianie. Wymurowana z bloków kamiennych, na cokole, ze stromym, wielopołaciowym dachem. Elewacje urozmaicone są rytmem prostych pilastrów, pomiędzy którymi, w dłuższych ścianach, umieszczono prostokątne okna. Dach zaakcentowany wieżyczką zakończoną baniastym hełmem.

Lodownia zachowała się w szczątkowej postaci jako obiekt wtopiony w zbocze opadające ku Jasiołce, w obrębie parku. Wybudowany na rzucie zbliżonym do kwadratu, murowany z kamienia, od północnego zachodu zrównany z poziomem gruntu.

Park założony pierwotnie w stylu francuskiego ogrodu geometrycznego, przekształcony został w XIX w. na park krajobrazowy. Na jego terenie znajdują się trzy stawy będące pozostałością symetrycznego założenia wodnego, przedzielone groblami ze szpalerami drzew, głównie lip, grabów i robinii. Zachowały się elementy architektury ogrodowej: mostek kamienny i ławy ogrodowe.

Ogrodzenie w postaci kamiennego muru z nieregularnych płyt piaskowca obejmuje niemal cały teren założenia. Jego stan jest zróżnicowany, miejscami brak fragmentów muru.

Studnia znajduje się w pobliżu pałacu, ponad poziomem terenu widoczna jest jej kamienna cembrowina zbudowana z profilowanych bloków piaskowca.

W pałacu mieści się Muzeum Historyczne. Park jest dostępny, na jego terenie funkcjonuje boisko sportowe.

Oprac. Barbara Potera, OT NID w Rzeszowie, 02.10.2014 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_ZE.5617, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_ZE.17236