Jest dziełem warsztatu ciesielskiego wykorzystującego miejscowe tradycje budowlane. Mimo pewnych przekształceń, posiada duży walor autentyzmu.

Usytuowanie i opis

Kościół jest położony w centralnej części wsi, na cmentarzu przykościelnym otoczonym ogrodzeniem. Z trzech stron ogrodzenie zostało wykonane z  przęseł z prętów metalowych rozmieszczonych między murowanymi filarkami, natomiast od frontu jest to mur pełny z filarkami, tynkowany, na których osadzono kamienne kule. W centralnej części muru frontowego znajduje się murowana brama z dwiema bocznymi furtkami, zwieńczona falistym przykryciem z kulami umieszczonymi nad filarami, z  małą niszą w najwyższej centralnej części, w której stoi figura NMP Niepokalanie Poczętej. Na cmentarzu kościelnym zachowały się dwa kamienne nagrobki z 1. poł. XIX wieku. Stoi również drewniana dzwonnica  typu „brogowego”. Wokół kościoła znajduje się starodrzew, który stanowią wyłącznie lipy, zlokalizowane  głównie przy ogrodzeniu świątyni. 

Kościół jest orientowany, frontem skierowany na zachód, zbudowany na planie podłużnym, trójdzielnym, składający się z kruchty, jednej nawy i prezbiterium. Nawa została założona na planie prostokąta, przed nią kruchta na planie kwadratu, a za nawą prezbiterium zamknięte trójbocznie. Do północnej ściany prezbiterium przylega zakrystia z małym przedsionkiem, zbudowanym znacznie później. Świątynię wzniesiono z drewna, na podmurowaniu. Jest to budynek jednokondygnacyjny, bezwieżowy. Z zewnątrz jest oszalowany deskami przybijanymi poziomo, w części dolnej pionowo, ze wzmocnieniem lisicami w formie pilastrów oraz zwieńczeniem w postaci wydatnego gzymsu z desek. Kruchta zaopatrzona jest w pojedyncze okienko wychodzące na południe, w nawie umieszczono cztery okna rozmieszczone symetrycznie po dwa od południa i dwa od północy, prezbiterium doświetlają trzy okna umieszczone od południa, południowego wschodu i północnego wschodu, natomiast  zakrystię dwa okienka w jej ścianach wschodniej i północnej. Nawa i kruchta są obecnie przykryte dachami dwuspadowymi, prezbiterium dachem zakończonym wielobocznie. Wszystkie zostały pobite blachą. Szczyt dachu nawy jest oszalowany deskami układanymi w romby, natomiast szczyt dachu kruchty oszalowany deskami w układzie pionowym. Na obu szczytach są umieszczone żelazne krzyże.

Wewnątrz świątyni, w części zachodniej nad wejściem, znajduje się chór muzyczny, wsparty na dwóch kolumnach. Nawę od prezbiterium oddziela belka tęczowa z krzyżem i postaciami dwóch Marii po jego bokach. Kruchta świątynia jest przykryta stropem płaskim, nawa i prezbiterium stropem z fasetami. Stropy nawy i prezbiterium umieszczone są na jednakowym poziomie. Zarówno ściany jak i stropy świątyni wyłożone są boazerią.

Historia

Miejscowość Dub po raz pierwszy została wymieniona w źródłach w 1463 r., pierwszy kościół w miejscowości powstał w 1543 r. z fundacji Dobrogosta Dubieńskiego vel Drohiczyńskiego, a rok później została erygowana parafia. Po zniszczeniu świątyni w czasie wojen w pocz. XVII w., został wystawiony nowy kościół, również drewniany, z fundacji starosty tyszowieckiego Aleksandra Myszkowskiego  i w  1628 r. oddany pod opiekę  zamojskim franciszkanom, jednak już w 1648 roku spalony przez Kozaków. Trzecia świątynia, z lat 1667-1670, przetrwała ponad sto lat. Budowę obecnego, drewnianego kościoła rozpoczęto w 1777 r. z funduszy zebranych przez ówczesnego proboszcza parafii, księdza J. Kobylańskiego. Prace budowlane zostały zakończone w 1778 r., a rok później konsekrowano świątynię. W 1866 roku źródła podają, że „Kościół  został zbudowany z  drzewa tartego w węgły, zewnątrz szalowany tarcicami, złożony z nawy, prezbiterium i zakrystii, z podłogą i pułapem z tarcic”. Świątynia była kilkakrotnie remontowana, m.in. już w 1788 r., następnie w 1809. W 1880 roku  dobudowano do bryły kościoła kruchtę i zakrystię. Kolejne remonty w 1958 i po 1980 roku powodowały, że kościół stracił część pierwotnych elementów , nie zawsze trafnie wymienianych na nowe. Na fotografiach wykonanych w 1911 r. przez K. Moszyńskiego zadokumentowano, że nawę przykrywał wówczas dach czterospadowy, a kruchtę trójpołaciowy. W 1958 roku dach nad nawą zmieniono na dwuspadowy, a w czasie remontu po 1980 r. również daszek nad kruchtą zastąpiono dwuspadowym i na wszystkich dachach pokrycie gontowe zastąpiono blachą. Zmieniono również szalunek części ścian kościoła z pionowo przybijanych desek z listwowaniem na układ poziomy. Zmiany nastąpiły również w wystroju wewnętrznym świątyni. W 1958 r. jej ściany wyłożono boazerią, a w 1984 r. boazerię położono również na stropach. W 2004 roku oczyszczono ściany zewnętrzne kościoła.

Dostęp do zabytku ograniczony.

Oprac. Ewa Prusicka, OT NID w Lublinie, 12.07.2019 r.