Największymi wartościami artystycznymi odznacza się kościół, utrzymany w stylu uspokojonego, klasycyzującego baroku oraz dzwonnica inspirowana barokiem wileńskim. Cały zespół jest świadectwem misyjnej i kulturalnej działalności Franciszkanów na Podlasiu, szczególnie ważkiej w XV wieku.

Historia

Franciszkanie przybyli do Drohiczyna na przełomie XIV i XV wieku. Fundację konwentu potwierdził Witold, wielki książę litewski. Pierwsze założenie klasztorne, zbudowane z drewna, spłonęło pod kon. XVI wieku. Odbudowane w latach 1595-1596 ponownie uległo pożarowi w 1601 roku. Nowy kościół i klasztor, wzniesione ok. 1615 r., zostały zniszczone w czasie działań wojennych w 1657 roku. W 1678 r. zakonnicy rozpoczęli kwestę wśród okolicznej szlachty, a od 1682 r. budowę obecnego murowanego kościoła pw. Wniebowzięcia NMP. Jako pierwszą wzniesiono pn. zakrystię (1682), a następnie kaplicę loretańską (1695). Budowę kościoła ukończono w 1715 r., a w 1733 świątynię konsekrowano. Rok później do kaplicy loretańskiej dobudowano piętrowy skarbiec na drohiczyńskie archiwum ksiąg ziemskich. W latach 60. i 70. XVIII w. trwało kompletowanie wyposażenia kościoła. Murowany klasztor powstał w latach 1737-1751, głównie z fundacji Marcina Kuczyńskiego, chorążego bielskiego. Zapewne w tym samym czasie zbudowane zostały również stróżówka i oficyna, datowane na XVIII stulecie. Ok. 1770 r. wzniesiono dzwonnicę wg projektu zakonnego architekta Kazimierza Kamieńskiego. W 1832 r. rząd carski skasował klasztor, a zakonników wydalił z miasta. W zakrystii zamkniętego dla katolików kościoła urządzono w 1833 r. cerkiew prawosławną pw. św. Nikanora, klasztor zamieniono na więzienie (1838-1865), a następnie na koszary (1865-1897). W latach 1897-1914 funkcjonowały w nim szkoły prawosławne kształcące kadrę nauczycielską. Po I wojnie światowej zespół poklasztorny został zwrócony katolikom. W klasztorze ulokowano wówczas siedzibę gimnazjum. Zrujnowany kościół, poddany ok. 1930 r. pracom konserwatorskim, został poważnie uszkodzony w czasie II wojny światowej przez wojska radzieckie, które najpierw urządziły w nim śmietnik, a następnie podpaliły, powodując zniszczenie dachu, dzwonnicy i ołtarzy. Po wojnie kościół odremontowano i w 1949 r. przywrócono do kultu jako filię par. Świętej Trójcy. Zabudowania klasztorne, przejęte po wojnie przez państwo, zostały w 1996 r. zwrócone Kościołowi. Obecnie mieści się w nich Muzeum Diecezjalne oraz siedziba Caritas.

Opis

Zespół położony jest w centrum miasta, przy ul. Kraszewskiego odchodzącej od pn.-wsch. narożnika rynku (Plac Tadeusza Kościuszki), otoczony ogrodzeniem z ceglanych słupów i żelaznych przęseł. Kościół orientowany. Kościół barokowy, dzwonnica późnobarokowa w nurcie baroku wileńskiego, klasztor, oficyna i stróżówka bezstylowe.

Zespół złożony z budynków murowanych z cegły, otynkowanych. W centrum założenia usytuowany jest trójnawowy bazylikowy kościół (1682-1715) z węższym prezbiterium, nakrytym wspólnym z korpusem nawowym dachem trójspadowym. W ciąg pd. nawy bocznej, przedłużonej od wsch. o dwukondygnacyjny skarbiec (1734), wbudowana została kaplica loretańska (1695) przekryta spłaszczoną kopułą z latarnią. Do bezwieżowej fasady kościoła, ujętej spływami i zwieńczonej wysokim, zamkniętym półkoliście szczytem przylega od pd. smukła, wolno stojąca dzwonnica (1770). Trójkondygnacyjna dzwonnica wzniesiona została na rzucie kwadratu o zaokrąglonych narożach, jej górna kondygnacja, niższa i węższa od dolnych, nakryta jest niewielkim, czworobocznym hełmem. Do pn. elewacji kościoła przylega piętrowy budynek klasztoru (1737-1751), złożony z trzech skrzydeł ustawionych w czworobok, otaczających wew. wirydarz. W pn.-zach. narożnik ogrodzenia wbudowana została parterowa oficyna (XVIII w.) nakryta dwuspadowym dachem. Przy bramie usytuowana jest stróżówka na planie kwadratu, nakryta namiotowym dachem (XVIII w.). Od pn. wzdłuż ul. Hołdu Pruskiego położone są d. budynki gospodarcze, ob. zmodernizowane.

Obiekt dostępny dla zwiedzających z zewnątrz. Otwierany w czasie nabożeństw i dostępny w godzinach pracy instytucji.

Oprac. Aneta Kułak, OT NID w Białymstoku, 07-12-2015 r.