Michała Archanioła oraz barokowy budynek plebanii z oficyną i dzwonnica. Na plebanii odkryto świetnie zachowany zespół rokokowych malowideł.

Historia

Dolsk po raz pierwszy w źródłach pisanych pojawia się w bulli Innocentego II znoszącej zwierzchność arcybiskupstwa magdeburskiego nad kościołem polskim. Dolsk został wymieniony wśród 410 polskich nazw miejscowości. Od ok. 1257 r. do XVIII w. był w posiadaniu biskupów poznańskich i stanowiło ośrodek rozległego klucza dolskiego. Prawa miejskie średzkie otrzymał w 1359 r. od króla Kazimierza Wielkiego, odnowił je Władysław Jagiełło w 1403 r. W 1866 r. w Dolsku powstało pierwsze w Wielkopolsce kółko rolnicze, mające na celu podniesienie kultury rolnej i obronę rolników przed zalewem germanizacji. Pierwsza wzmianka o kościele parafialnym w Dolsku datowana jest na 1363 r., zostały wówczas przyłączone do kościoła dolskiego kościoły w Baniu i Ostrowiecznie. Świątynia mogła istnieć już nawet w XII w. Obecny kościół wzniesiony został w 1460 r. przez biskupa poznańskiego, Andrzeja z Bnina Opalińskiego. W 1474 r. kościół został konsekrowany. Gruntownie odrestaurowany po pożarze w 1790 r., naprawiono uszkodzony dach i mury. W 1893 r. wymieniono okna ostrołukowe na segmentowe. W 1913 r. usunięto zewnętrzne tynki, w 1932 r. przeprowadzono remont zakrystii i kruchty. 1975 i 1989 malowanie wnętrza, 1984 rekonstrukcja więźby. w latach 1758-1770 zbudowano plebanię.

Opis

Dolsk - miasto w pow. Śremskim położone 12 km na południowy wschód od Śremu, przy drodze do Gostynia. Zespół kościoła usytuowany jest niewielkim wzniesieniu nad północnym brzegiem jeziora Dolskiego Wielkiego, po dwóch stronach ulicy Kościelnej Teren kościoła otoczony murowanym ogrodzeniem znajduje się po południowej stronie ulicy, teren plebanii wraz ogrodem położony jest po północnej stronie ulicy. Kościół p.w. św. Michała Archanioła jest świątynią późnogotycką, trójnawową, halową, na planie zwężającego się ku wschodowi prostokąta z niewyodrębnionym prezbiterium zamkniętym trójbocznie. W części południowej znajdują się dwie, obecnie połączone kaplice, otwarte do nawy ostrołukowymi arkadami. Kościół jest orientowany, murowany z cegieł w układzie polskim. Elewacja zachodnia zwieńczona szczytem barokowym z XVII w. z partią cokołową i obeliskami po bokach oraz półkolistym zwieńczeniem i spływami. Okna od wewnątrz ostrołukowe, od zewnątrz przeważnie o łukach segmentowych, zaakcentowane tynkowanymi glifami i opaskami. Pod gzymsem wieńczącym dekoracyjny fryz z cegieł układanych kantami. Wewnątrz nawy i prezbiterium nakryte są sklepieniem gwiaździstym spoczywającym na czterech parach ośmiobocznych filarów. Do nawy południowej dobudowana gotycka kaplica św. Anny ze sklepieniem gwiaździstym i przyległa do niej kaplica z 1627-1633 ze sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Na uwagę zasługuje bogate wyposażenie kościoła, pochodzące z różnych okresów. Ołtarz główny, zbudowany w stylu renesansowym, pochodzi z około 1627 r. Zdobi go bogata dekoracja snycerska oraz rzeźby: św. Wojciecha, św. Stanisława, św. Michała, św. Wawrzyńca, św. Barbary i św. Katarzyny, Chrystusa Zmartwychwstałego i aniołów. W środkowej części ołtarza umieszczony został obraz Koronacja Matki Boskiej pochodzący z 1627 r., podarowany przez Mateusza Osmańskiego, ówczesnego proboszcza dolskiego. W zwieńczeniu obraz patrona kościoła św. Michała Archanioła. W ołtarzach bocznych znajduje się obraz Przemienienie Pańskie z dwoma rzeźbami świętych biskupów po lewej stronie i obraz Zwiastowanie Najświętszej Marii Pannie po prawej stronie. Ścianę północną kościoła zdobi obraz Złożenie do grobu autorstwa Edwarda Czarnikowa, dar ks. J. Jabczyńskiego, ofiarowanym na pamiątkę odebranego w tymże kościele chrztu św. Kościół otoczony jest starym ceglanym i kamiennym oszkarpowanym murem, z ceglaną późnobarokową bramą i dzwonnicą. Dzwonnica włączona jest w mur otaczający cmentarz przy kościele w części południowo wschodniej. Wzniesiona na planie kwadratu, z czterema półkolistymi arkadami, nakryta dachem czterospadowym z latarnią. Wewnątrz umieszczone są trzy dzwony jeden z 1680 r. i dwa z 1777 r. Po drugiej stronie ulicy znajdują się zabudowania późnobarokowej plebani z dachem mansardowym z lukarnami, uważanej za najładniejszą w Wielkopolsce. Plebania powstała w latach 1758-1770 staraniem ks. Marcina Olbrycha, sekretarza biskupa Teodora Czartoryskiego. W 2001 r. odkryto wewnątrz rokokowe polichromie przedstawiające zapewne krajobraz z ogrodem otaczającym rezydencję biskupią w Dolsku oraz scenki rodzajowe z postaciami muzykantów pochodzące z ok. 1750 r. Przed plebanią stoi kapliczka z figurą Serca Jezusowego. Na jej kamiennym cokole tablica założycieli najstarszego w Wielkopolsce Kółka Rolniczego z 1926 r. Tablica zniszczona w czasie II wojny światowej została zrekonstruowana w 1996 r.

Dostępny z zewnątrz. Msze św. w niedziele: godz. 8.00, 10.00, 11.30, w dni powszednie: godz. 18.30 (17.00 w okresie zimowym), w święta w dni pracy: godz. 9.30, 18.30, biuro parafialne: czynne przed i po Mszy św.

oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 19-11-2015