Historia

Pierwsze wzmianki o Dołędze pochodzą z XVII w. Do 1782 r. wieś należała do posiadłości biskupstwa krakowskiego i była jedną z miejscowości tzw. klucza radłowskiego. Pierwszy dwór w Dołędze postawiono ok. 1820 r., kiedy wieś kupili na licytacji przejętych przez rząd austriackich dóbr duchownych prywatni właściciele. Obecny wybudował w 1845 r. Teofil Pikuziński. W 1863 r. we dworze mieścił się punkt zborny powstańców i lazaret dla rannych przekradających się zza granicznego kordonu. Mieli tu gościć u Aleksandra Gunthera, generał Marian Langiewicz i generał Zygmunt Hauke-Bosak. Na przełomie XIX i XX w. u właścicieli dworu bywali m.in. Stanisław Wyspiański, Adam Asnyk i Włodzimierz Tetmajer. Majątek nie został rozparcelowany po II wojnie światowej i aż do lat 70. XX w. był własnością Jadwigi z Wolskich Tumidajskiej, która odziedziczyła go po przodkach. W 1973 r. ostatnia jego właścicielka przekazała obiekt Państwu, z przeznaczeniem na muzeum. W latach 1975-1981 przeprowadzono gruntowny remont obiektu, a w jego wnętrzach zorganizowano muzeum - filię Muzeum Okręgowego w Tarnowie.

Opis

Dwór położony jest w płaskim krajobrazie, w widłach Wisły i Dunajca, otoczony drzewami - pozostałościami parku dworskiego. Parterowy, założony jest na planie prostokąta z dwoma skrzydłami od wsch. i drewnianym gankiem od zach. Główny trakt z gankiem, mieszczący jadalnię, salon i gabinet, pełnił rolę reprezentacyjną. Skrzydła były prywatną przestrzenią gospodarzy: we wschodnim skrzydle znajdowały się sypialnie, a w zachodnim - kuchnia i spiżarnia. Nakryty jest dwuspadowym dachem krytym gontem. Dwór drewniany, wybudowano w konstrukcji zrębowej z drewna modrzewiowego, pierwotnie był szalowany. Elewacje tynkowane na biało. Elewacja frontowa pięcioosiowa z gankiem na osi, wspartym na dwóch kolumnach. Okna w ozdobnych drewnianych opaskach, sześcio-kwaterowe. Przed dworem znajduje się kolisty gazon. We wnętrzach zachowało się kilka starych pieców kaflowych i kamykowych z połowy XIX w. Dworek jest typowym przykładem polskiej wiejskiej rezydencji szlacheckiej z XIX w. Na ekspozycji zwiedzać można salon, w którym znajdują się meble z epoki, a także fotografie, obrazy (m.in. Stanisława Wyspiańskiego) i pamiątki po mieszkańcach. W jadalni, oprócz cennych zabytkowych sprzętów, zobaczyć można m.in. litografie Napoleona Ordy. W gabinecie-sypialni większość eksponatów pochodzi z okresu Powstania Styczniowego, m.in. sztandar powstańczy i broń. Sypialnię Jadwigi (ostatniej właścicielki), urządzoną secesyjnymi meblami, zdobią obrazy autorstwa Stanisława Wyspiańskiego. W tradycyjnie urządzonych wnętrzach zwraca uwagę pokój prof. Michała Siedleckiego (ożenionego z córką właściciela dworu Franciszka Wolskiego) wybitnego biologa, podróżnika i badacza mórz. W obejściu zlokalizowano niewielki skansen. Zachowały się pozostałości dworskiego parku krajobrazowego z 1. połowy XIX w. Na terenie parku znajdują się trzy drzewa o wymiarach pomnikowych.

Zabytek dostępny od wtorku do niedzieli, w godzinach otwarcia Muzeum.

Oprac. Olga Dyba, 07.07.2014 r.