Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół ewangelicki, ob. rzymskokatolicki parafialny pw. św.św. Apostołów Piotra i Pawła - Zabytek.pl

kościół ewangelicki, ob. rzymskokatolicki parafialny pw. św.św. Apostołów Piotra i Pawła


kościół 1852 r. Dębno

Adres
Dębno, Plac Konstytucji 3-go Maja

Lokalizacja
woj. zachodniopomorskie, pow. myśliborski, gm. Dębno - miasto

Zbudowany w „stylu arkadowym” kościół należy do stosunkowo nielicznych w regionie zachodniopomorskim monumentalnych realizacji sakralnych z połowy XIX w.

Jest niemal wierną kopią kościoła św. Mateusza w Berlinie, wzniesionego w 1845 r. Stanowi ważny akcent architektoniczny centrum Dębna, świadcząc zarazem o dynamicznym rozwoju tego przemysłowego miasta w XIX w.

Historia

Dębno założone zostało jako wieś w XIII w. W 1261 r. nadane przez margrabiów brandenburskich templariuszom, w późniejszych latach wchodziło w skład posiadłości zakonu joannitów, a po reformacji należało do domeny książęcej w Chwarszczanach. W połowie XVI w. przekształcone zostało w miasto przez księżnę Katarzynę - żonę margrabiego Jana Kostrzyńskiego, a w XIX w. rozwinęło się jako znaczący ośrodek przemysłowy.

Pierwszy tutejszy kościół powstał już za czasów templariuszy w XIII w. W 1540 r. przejęty przez ewangelików, wkrótce potem dzięki staraniom księżnej Katarzyny został rozbudowany, a 1621 r. otrzymał nową wieżę. W XIX w. wobec ciągle rosnącej liczby mieszkańców miasta okazał się zbyt ciasny. W 1845 r. zawaliła się stara wieża kościelna. Ponieważ stwierdzono, że budynek nie nadaje się do użytku, a przy tym stał się zbyt ciasny jak na potrzeby wiernych rozwijającego się miasta, specjalnie powołana komisja zdecydowała o jego rozbiórce. W 1852 r. stary kościół uległ rozbiórce ustępując miejsca obecnej świątyni. Jej projektantem był architekt Emil Karl Alexander Flaminius, urodzony w 1807 r. w Kostrzynie, zm. w 1893 r. w Berlinie. Ten uczeń K. F. Schinkla ukończył berlińską Akademię Budowlaną. Wraz ze swym mistrzem był współprojektantem nowego gmachu macierzystej uczelni, którego budową kierował latach 1832-1836. Zaprojektował teatr we Frankfurcie nad Odrą (1840-1842) i ratusz w Ośnie (1842-1844). Od 1838 r. pracował jako miejski radca budowlany we Frankfurcie nad Odrą, a w latach 1853-1867 jako starszy radca budowlany rejencji frankfurckiej.

Kamień węgielny pod budowę nowego kościoła w Dębnie położono 15 października 1852 r. Koszt budowy wyceniony został na 33 tys. talarów, z czego wkład miasta wynosił 2,5 tys. talarów. Prace nadzorowali architekt Flaminius oraz mistrz budowlany (specjalista w zakresie budownictwa wodnego) Beuk z Kostrzyna. Wykonawcą tych prac był mistrz murarski Münchhoff z Myśliborza. Poświęcenie kościoła odbyło się 15 marca 1855 r. - kazanie inauguracyjne wygłosił wówczas generalny superintendent Carl Büchsel, sprawujący swój urząd przy wspomnianym wyżej kościele św. Mateusza w Berlinie. Prace wykończeniowe przy kościele w Dębnie trwały jeszcze do 1857 r. Wnętrze kościoła otrzymało polichromię ornamentalną. Organy zbudował kosztem 850 talarów berliński warsztat Lang und Dinse (organmistrz August Lang i Ferdinand Dinse). Przeszklenia okien wykonała firma Jahn. Na wieży zawieszono dwa zabytkowe dzwony ze starego kościoła. Wieża ta zapaliła się od uderzenia piorunu 12 czerwca 1874, jednak powstały wówczas pożar nie spowodował większych szkód. W końcu XIX w. (w 1897 r. ?) wykonano witraż ołtarzowy z postacią Jezusa. W 1. ćwierci XX w. zbudowano nowe większe organy o neobarokowym prospekcie.

Po zdobyciu Dębna w 1945 r. czerwonoarmiści wykorzystywali kościół jako salę kinowo-widowiskową, niszcząc przy tym różne elementy wyposażenia. W centralnym miejscu ustawiono popiersie Stalina. Zniszczeniu uległa kościelna biblioteka, zawierająca m.in. 18 tomów pierwszego wydania dzieł Lutra, przepadły księgi metrykalne i archiwum kościelne. Wkrótce jednak kościół został objęty przez katolików. Aktu poświęcenia dokonał 24 grudnia 1945 roku ks. proboszcz Wiktor Markiewicz. Istniejącą od czasów przedwojennych parafię katolicką p.w. św. Antoniego w Dębnie objęli księża salezjanie, przy czym kościół św. Piotra i Pawła służył jako parafialny. W 1974 r. nastąpił podział dotychczasowej dużej parafii oraz erekcja osobnej parafii p.w. św. Piotra i Pawła. Zmiany wprowadzone w kościele okresie powojennym polegały na przystosowaniu wnętrza do liturgii katolickiej. W 1954 r. powstały polichromie figuralne w apsydzie i na ścianach naw - wykonał je salezjanin ks. Adam Skałbania SDB. W 1962 r. położono nowe posadzki z terakoty. W latach 1973 i 1974 wstawiono nowe witraże. Prawdopodobnie również wówczas zrekonstruowano w ścianie apsydy witraż z przedstawieniem Chrystusa. W 1982 r. dobudowano salki katechetyczne i kaplice po północno-zachodniej stronie kościoła.

Opis

Kościół św. Piotra i Pawła w Dębnie położony jest w zachodniej części miasta, na północnym skraju dawnego rynku, zwanego obecnie placem Konstytucji 3 Maja. Usytuowany w zachodniej pierzei placu na narożniku ulicy Chojeńskiej prowadzącej w kierunku północno-zachodnim, zwrócony jest prezbiterium w stronę północno-zachodnią, podczas gdy elewacja frontowa wychodzi w stronę placu.

Kościół utrzymany w formach tzw. stylu arkadowego, jest trójnawową halą emporową, założoną na rzucie prostokąta z apsydą ołtarzową od strony północno-zachodniej, oraz kwadratową wieżą z dwiema kruchtami po bokach od strony południowo-wschodniej. Od południowego zachodu do narożnika korpusu nawowego przylega zakrystia z apsydką w ścianie pd-zach., przed nią wzdłuż ściany korpusu ciągnie się powojenna dobudówka salek katechetycznych. Bryła budowli odznacza się zwartym i regularnym układem. Korpus nawowy nakrywają trzy równoległe, stosunkowo niskie dachy dwuspadowe. Górująca nad korpusem wieża złożona jest z wysokiego, czworobocznego trzonu oraz górnej ośmiobocznej części, zwieńczonej smukłym ostrosłupowym hełmem, ujętej w narożach przez czworoboczne wieżyczki ze stożkowymi hełmami, połączone arkadową galeryjką. Dachy apsydy ołtarzowej oraz apsydki zakrystii mają formę połowy niskiego stożka. Powojenna dobudówka oraz zakrystia nakryte zostały niskimi dachami dwuspadowymi, prostopadłymi do głównej osi kościoła.

Kościół murowany z cegły na cokole z ciosów granitowych. Elewacje kościoła oblicowane cegłą klinkierową w dwóch kolorach - czerwonym i ciemnoszarym, tworzących pasy - na przemian ciemne (wąskie) i jasne (szerokie). Elewacje przybudówki wymurowane z nowej cegły klinkierowej w jednym kolorze. Lico elewacji kościoła podzielone lizenami oraz fryzem z ukośnie ułożonych cegieł, zwieńczone fryzem kroksztynowym oraz schodkowym gzymsem. Otwory okienne i drzwiowe zamknięte półkoliście, o schodkowych, profilowanych ościeżach. Fasada symetryczna, trójosiowa o czytelnych podziałach odzwierciedlających trójnawowy układ wnętrza. Pośrodku fasady usytuowana wieża wyrastającą z korpusu nawowego i lekko zryzalitowaną w stosunku do bocznych partii elewacji. Narożniki wieży oraz poszczególnych naw wyodrębnione lizenami. W fasadzie trzy portale z oryginalną płycinowo-ramową stolarką, zaakcentowane trójkątnymi naczółkami z krzyżem w zwieńczeniu. Na wieży, nad półkoliście zamkniętymi otworami dzwonnymi rozmieszczone okrągłe tarcze zegara. Nad portalami w bocznych partiach fasady oraz w elewacjach bocznych okna o formie tryforium ze środkowym otworem wyższym od bocznych. Każdy ze szczytów wieńczących nawy, przepruty niewielkim okulusem, zwieńczony krzyżem. Na osi apsydy ołtarzowej duże pojedyncze okno. Wyżej, w polach wydzielonych lizenami i fryzem z ukośnie ułożonych cegieł - rozmieszczone okulusy identyczne jak w szczytach naw. Dobudówka z lat 70. XX w. naśladuje swą formą zabytkową architekturę kościoła - od strony placu do wnętrza dobudowanej części prowadzi portal wzorowany na trzech portalach kościoła, a okna przybudówki zamknięte są łukiem pełnym.

Wnętrze kościoła podzielone dwoma rzędami drewnianych filarów dźwigających konstrukcję stropu i dachu oraz empor okalających z trzech stron nawę główną. Apsyda ołtarzowa sklepiona konchowo, otwarta na nawę główną półkolistym łukiem tęczowym o szerokiej, profilowanej archiwolcie. Nawa główna nakryta otwartym odeskowanym wiązaniem dachowym, nawy boczne - belkowymi stropami. Międzynawowe filary złożone z wiązki służek. Empory boczne wsparte na neoromańskich kapitelach kostkowych, archiwolty półkolistych łuków pomiędzy filarami - na kapitelach korynckich, empora muzyczna - na pięciu półkolistych arkadach o ośmiobocznych kolumienkach i wydatnych archiwoltach. Przedpiersia wszystkich empor zdobione płycinami o kształcie rombów i okręgów z rzeźbionymi rozetami. Na ścianie ołtarzowej, po bokach apsydy ołtarzowej wtórnie utworzone wnęki ze współczesnymi figurami świętych.

Wyposażenie i wystrój kościoła. Malowidła ścienne, wykonał salezjanin ks. Adama Skałbania SDB w 1954 r. Neobarokowe - w apsydzie ołtarzowej przedstawienie Trójcy Św., na łuku tęczowym i po jego obu stronach przedstawienia aniołów, na ścianie północno-zachodniej wielofiguralne sceny - Chrystus udzielający komunii oraz Matka Boska Niepokalanie Poczęta w asyście aniołów i duchowieństwa z papieżem i biskupami. Organy o neobarokowym prospekcie z 1. ćw. XX w. Dwa świeczniki wiszące - brązowy i szklany, 2. Poł. XIX w. Komplet oryginalnych ławek, ok. 1858 r. Dzwony - z 1669 r., szczeciński ludwisarz L. Köcxkeritz oraz z 1794 r. ludwisarz Johann Christoph Fischer z Chojny.

Obiekt zazwyczaj ogólnodostępny, w przypadku gdy kościół zamknięty zwiedzanie po uzgodnieniu z księdzem proboszczem.

Oprac. Maciej Słomiński, OT NID Szczecin, 26-04-2017 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_32_BK.110667, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_32_BK.412294