Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół budynków Dyrekcji Lasów Ordynacji Łańcuckiej - Zabytek.pl

zespół budynków Dyrekcji Lasów Ordynacji Łańcuckiej


budynek użyteczności publicznej 3. ćw. XIX w. Dąbrówki

Adres
Dąbrówki

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. łańcucki, gm. Czarna

Zespół budynków wybudowanych dla Dyrekcji Lasów Ordynacji Łańcuckiej jest unikatowym przykładem zabytkowej, drewnianej zabudowy związanej z przemysłem drzewnym.

Wartościowym zarówno pod względem artystycznym - wybudowany w typie szwajcarskim budynek Dyrekcji, jak i naukowym - jako szczególny przykład budynków związanych z gospodarką Ordynacji oraz przykład niezwykle rzadko występującego budynku suszarni nasion.

Historia

Dąbrówki wchodziły w skład majętności łańcuckiej już 1606 r. Po utworzeniu ordynacji łańcuckiej w 1830 r. przez Alfreda Potockiego zreorganizowano funkcjonowanie dóbr. W ich ramach w 1835 r. funkcjonował Wydział Leśny. W l. 1845-1846 wybudowano budynki Nadleśnictwa w Dąbrówkach, w miejscu dzisiejszej dyrekcji. Zostało ono założone na surowym korzeniu, na pn. od wsi, na granicy lasu. Nadleśnictwo dokumentuje mapa tzw. „drugie wojskowe zdjęcie monarchii austro-węgierskiej (1806-69). Na niej widnieje też budynek w miejscu dzisiejszej adiunktówki. W 1857 r. w Dąbrówkach znajdowała się już suszarnia nasion. W l. 80. XIX w. w strukturze ordynacji powstała Dyrekcja Lasów Dóbr Ordynacji Łańcuckiej, zapewne wtedy też powstał budynek, który był jej siedzibą. Lasy Potockich zostały upaństwowione na mocy dekretu PKWN z dn. 12.12.1944 r. Z ich części powstało Nadleśnictwo Dąbrówki, które od 1974 r. weszło w skład Nadleśnictwa Leżajsk. Zabytkowe budynki były użytkowane przez Lasy Państwowe. W l. 1968-70 wykonano remont adiunktówki i budynku dyrekcji. W 1978 r. ten ostatni został ponownie wyremontowany i rozbudowany o murowane skrzydło. Adiunktówka już w 1998 r. była budynkiem prywatnym. Główny budynek także zmieniał właścicieli. Po Lasach Państwowych był własnością Gminy Czarna, a ok. 2011 r. stał się własnością prywatną. Natomiast suszarnia nasion w 2011 r. została przeniesiona do skansenu Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, gdzie będzie eksponowana.

Opis

Zespół składający się z budynku Dyrekcji, adiunktówki oraz do 2011 r. z suszarni nasion został zlokalizowany w pn. cz. wsi; po obu stronach drogi wojewódzkiej 877 biegnącej na pn. w kierunku Leżajska. Po wsch. stronie drogi, oddalona ok. 35 m od jezdni znajduje się Dyrekcja. Od pn. i pd. otoczona przez obiekty przemysłowo/gospodarcze. Adiunktówka lokalizowana, ok. 80 m na pn. od budynku Dyrekcji, po zach. stronie drogi. Oba budynki fasadami zwrócone w kierunku drogi. Na zapleczu adiunktonówki była usytuowana suszarnia.

Budynek Dyrekcji wybudowany w tzw. stylu szwajcarskim, na planie litery H - z korpusem na osi pn.-pd. i dwoma prostopadłymi do nie go skrzydłami, do których dostawiono ganki od pn. i pd. Obiekt o dużej, rozłożystej bryle, przekrytej dwuspadowymi dachami. Korpus przekryty dachem, o przedłużonej nad werandę zach. połaci. W połaci wsch. dwie niewielkie lukarny. Dachy nad skrzydłami prostopadłe do głównego, tej samej wysokości. Do bocznych ścian budynku dostawiono dwa niewielkie ganki. Elewacje poziomo szalowane. Fasada (zach.) z dekoracyjną otwartą, werandą pomiędzy skrzydłami bocznymi, do której wejście zaakcentowane parami słupów podtrzymującymi trójkątny, ażurowy szczyt ozdobiony treliażem, oraz misternie rzeźbionym ornamentem floralnym. Płatew werandy dekorowana od spodu, zróżnicowanymi wieszakami/psami oraz ćwierć kolistymi wykrojami wypełnionymi ażurową dekoracją. Okna elewacji frontowej i pojedyncze w elewacji pd. w dekoracyjnych, rozbudowanych obramieniach (płyciny, boczne półkolumienki, trójkątne przyczółki ze sterczynami i floralną dekoracją). W szczytach bocznych skrzydeł rozmieszczono ozdobne balkony. Pozostałe elewacje pozbawione dekoracji. Elewację pd. i pn. urozmaicają mocno przeszklone ganki, o słupowej konstrukcji. Wnętrze właściwie pozbawione zabytkowego wyposażenia.

Adiunktonówkę założono na rzucie litery L dostawiając pomieszczenie do tylnej elewacji budynku. Jest to niewielki budynek o charakterystycznym ganku na osi elewacji frontowej (wsch.). Przekryty został dachem czterospadowym, oraz dwuspadowymi nad gankiem i tylną częścią budynku. Całość pokryto gontem. Zrąb zabytku otynkowano.

Suszarnia nasion była wzniesiona na planie ośmioboku. Na podmurówce ustawiono dolną kondygnację, wybudowaną w konstrukcji sumików-łątkowej, natomiast górna, nadwieszona kondygnacja powstała w konstrukcji szkieletowej. Całość była przekryta dachem namiotowym, ośmiopołaciowym.

Dostęp do zabytku ograniczony. Obiekt dostępny z zewnątrz. Brak dostępu do suszarni nasion.

Oprac. Bartosz Podubny, OT NID w Rzeszowie, 03-09-2015 r.