Historia

Drewniano-ziemne założenie obronne, położone na skraju wyżynnego cypla na lewym brzegu Dunajca, zostało wzniesione najprawdopodobniej w końcu XIII w. przez klasztor klarysek w Starym Sączu. Jego relikty w postaci fragmentu wału, zostały odkryte w trakcie badań wykopaliskowych w 2014 r. Zamek, zwany wówczas Wroninem (castrum Wronyn), wymienia dokument z 1320 r., będący powtórzeniem nie zachowanego aktu lokacyjnego Kluszkowiec z 1307 r.

Opis

Na przełomie XIII/XIV w. na terenie obecnego zamku średniego wzniesiono na krawędzi skały murowaną, cylindryczną wieżę o średnicy podstawy ok. 10 m. Otoczona była zapewne drewniano-ziemnymi umocnieniami. W fazie III zastąpione je murowanym obwodem wydzielającym zamek górny i średni. Za czasów Kazimierza Wielkiego zamek, pełniący rolę centrum starostwa i noszący już nazwę Czorsztyn (pierwsza wzmianka z 1348 r.), składał się z jednotraktowego, trójdzielnego budynku wzniesionego z miejscowego wapienia oraz z wąskiego dziedzińca. W fazie IV (przed 1477) na północno-zachodniej części stoku wzgórza postawiono murowany czworokątny budynek bramny oraz rozbudowano system obronny od północnej strony. W fazie V (XVI w. do 1629 r.) zbudowano otoczony kamiennym murem zamek dolny. Na terenie zamku średniego wzniesiono kuchnię, piekarnię i dwuarkadowy ceglany ganek, a przed bramą zamku wystawiono pięcioboczną basztę. Kolejna rozbudowa i modernizacja zamku przypadła na lata 30. XVII w. Ówczesny starosta Jan Baranowski wzniósł czworoboczną, czterokondygnacyjną murowaną basztę w miejsce starej położonej przed bramą. W zamku średnim zbudował piętrowe skrzydło zachodnie, a w południowo-zachodnim narożniku podwórka postawił okrągłą klatkę schodową prowadzącą do zamku górnego. Rozbudował także zaplecze gospodarcze zajmujące zamek dolny. Upadek zamku zapoczątkowały zniszczenia dokonane przez wojska kozackie (1735 i 1790 r.). w 1790 r. od uderzenia pioruna spaliły się dachy zamku. Na przełomie XIX/XX w. ówcześni właściciele Czorsztyna Drohojowscy uporządkowali wnętrze zamku i zabezpieczyli zagrożone mury. Od 1955 r. trwały w obrębie ruin prace badawcze i konserwatorskie. Po 1992 r., kiedy gospodarzem zabytku został Pieniński Park Narodowy, przystąpiono do realizowania programu adaptacyjno-rekonstrukcyjnego warowni, którego efektem było udostępnienie pozostałości zamku górnego i średniego do zwiedzania. Obecnie trwają prace badawcze na zamku dolnym, zmierzające do rozpoznania reliktów pierwotnego zamku (Wronina) i odtworzenia układu funkcjonalno-przestrzennego istniejącego tu zaplecza gospodarczego.

Obiekt dostępny przez cały rok.

Oprac. Stanisław Kołodziejski, OT NID w Krakowie, 24.10.2014 r.