Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowo-parkowy - Zabytek.pl

zespół pałacowo-parkowy


pałac 1771 - 1775 Czerniejewo

Adres
Czerniejewo

Lokalizacja
woj. wielkopolskie, pow. gnieźnieński, gm. Czerniejewo - miasto

Zespół pałacowo-parkowy w Czerniejewie jest jednym z ważniejszych klasycystycznych założeń rezydencjonalnych w Wielkopolsce, które cechuje zachowana pierwotna, barokowa kompozycja układu przestrzennego - pałacu z oficynami, poprzedzonego przeddziedzińcem i dziedzińcem honorowym, który jest otoczony rozległym parkiem krajobrazowym.

Osiowe połączenie założenia rezydencjonalnego i prowadzącej do niego alei z układem urbanistycznym Czerniejewa jest jednym z niewielu czytelnych do dzisiaj w Wielkopolsce przykładów tego typu rozwiązań przestrzennych o barokowej genezie.

Historia

Późnobarokowy pałac w Czerniejewie został wzniesiony w latach 1771-1775 dla gen. Jana Lipskiego herbu Grabie. Autor tego projektu jest nieznany. W tym samym czasie wybudowano również dwie oficyny. Stajnia i wozownia powstały później, w latach 1771-1779. Przypuszcza się, że autorem ich projektów mógł być budowniczy Ignacy Graff z Rydzyny. Równolegle z budową założenia pałacowego powstał regularny, kwaterowy ogród w stylu włoskim.

Pierwsza znacząca przebudowa pałacu miała miejsce w latach 90. XVIII w. z inicjatywy syna Jana Lipskiego - Józefa. Pałacowi nadano wówczas charakter klasycyzujący. Dobudowano portyk na osi elewacji frontowej oraz przebudowano centralną część traktu ogrodowego, sytuując na osi elewacji trójboczny ryzalit z tzw. salą pompejańską w przyziemiu oraz dwukondygnacyjną salą balową na piętrze.

W 1823 r. majątek czerniejewski stał się własnością rodziny Skórzewskich w drodze mariażu córki Józefa - Marianny z Rajmundem Skórzewskim herbu Drogosław (w rękach Skórzewskich, właścicieli m.in. Lubostronia, pozostał do 1939 r.) Z jej inicjatywy, ok. poł. XIX w. pierwotny ogród o cechach barokowych został przekształcony w park krajobrazowy, w którym zachowano do pewnego stopnia regularność charakteryzującą wcześniejsze założenie. Z tego okresu pochodzi również znajdująca się na jego terenie, po pn.-zach. stronie pałacu, bażantarnia. Wówczas rezydencja była jedną z najznakomitszych w Wielkopolsce, a w jej wnętrzach Skórzewscy zgromadzili bogatą bibliotekę i wiele cennych dzieł sztuki, m.in. marmurowe popiersie Napoleona I dłuta A. Canovy oraz obrazy takich artystów jak Veronese, Dürer czy Holbein („Tygodnik Illustrowany”, r. III, 1861, s. 184-185).

Na początku XX w. wybudowano mostek na drodze prowadzącej do założenia pałacowego, łączącej je z kościołem pw. św. Jana Chrzciciela.

W 1911 r., na zlecenie Włodzimierza Skórzewskiego, powstały projekty przebudowy pałacu autorstwa Kazimierza Ulatowskiego. Planowano wówczas wybudować m.in. galerie łączące pałac z bocznymi oficynami. Na drodze do realizacji tych planów stanęła śmierć Włodzimierza w 1913 roku. Właścicielem majątku został jego bratanek, Zygmunt Skórzewski.

Do przebudowy pałacu w oparciu o projekty Juliusza Nagórskiego przystąpiono w latach 1926-1928. Wybudowano wówczas wschodnie skrzydło pałacu oraz jedną z zaplanowanych galerii łączących pałac ze wschodnią oficyną, a także główną bramę prowadzącą na teren założenia oraz murowane ogrodzenie przeddziedzińca.

W 1939 r. pałac został zajęty przez Niemców. W 1945 r. majątek stał się własnością Skarbu Państwa i został przekształcony w państwowe gospodarstwo rolne, a w pałacu, do lat 70. XX w., mieścił się dom dziecka. W 1977 r. pałac stał się siedzibą ośrodka szkoleniowo-konferencyjnego z zapleczem hotelowym. Rok później rozpoczęto trwający do 1985 r. gruntowny remont obiektu. Wówczas wybudowano również niezrealizowaną galerię według projektu Juliusza Nagórskiego, łączącą pałac z oficyną zachodnią.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy w Czerniejewie jest położony na pn. od centrum miasta i powiązany z nim kompozycyjnie, biegnącą na osi pn.-pd. ulicą Pałacową, łączącą go z pl. Ks. Onufrego Kopczyńskiego, na którym znajduje się kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela. W połowie długości ulicy znajduje się mostek z pocz. XX w., o pełnych balustradach ujętych spływami wolutowymi, zwieńczonych dwoma wazonami i umieszczonymi na środku kartuszami herbowymi.

Kompozycja założenia ma cechy barokowe. Tworzy ją zbudowany na rzucie prostokąta pałac o prostopadłościennej, dwukondygnacyjnej bryle murowanej z cegły i otynkowanej, nakrytej czterospadowym dachem pokrytym dachówką ceramiczną. Na osi elewacji frontowej znajduje się czterokolumnowy portyk wysunięty przed jej lico, zwieńczony trójkątnym frontonem z herbami Grabie Lipskich i Poraj Koźmińskich w polu tympanonu, nakryty dachem dwuspadowym krytym miedzianą blachą, a po jej bokach dwa trójosiowe ryzality nakryte dachami dwuspadowymi. Dominantą kompozycyjną elewacji ogrodowej jest wybudowany pod koniec XVIII w. środkowy, trójboczny, dwukondygnacyjny ryzalit, zwieńczony gzymsem na konsolkach, nakryty dachem wielopołaciowym krytym miedzianą blachą. W jej wsch. części dominuje trójosiowy ryzalit, pochodzący z okresu rozbudowy pałacu w latach 1926-1928.

Korpus główny pałacu jest wtórnie połączony dwiema zamkniętymi galeriami - wschodnią z lat 1926-1928 oraz zachodnią z lat 1978-1985 - z bocznymi, poprzedzonymi rampami oficynami, które zostały wzniesione na rzucie prostokątów. Ich bryły są prostopadłościenne, dwukondygnacyjne, murowane z cegły i otynkowane, nakryte dachami czterospadowymi krytymi dachówką. Na osi elewacji frontowych znajdują się pozorne ryzality z pochodzącymi z pocz. XX w. metalowymi daszkami osłaniającymi wejścia. Narożniki budynków zostały podkreślone dekoracyjnym boniowaniem.

Przed elewacją frontową pałacu znajduje się dziedziniec honorowy (fr. court d’honneur) otoczony od wsch., zach. i pd. murowanym, tynkowanym ogrodzeniem z kutymi metalowymi przęsłami i łączącymi je murowanymi słupkami zwieńczonymi wazonami. Główny wjazd znajduje się po stronie pd., a dwie dwuskrzydłowe bramy wjazdowe od wsch. i zachodu.

Po pd. stronie dziedzińca honorowego, na jego osi, znajduje się przeddziedziniec (fr. avant court) pełniący pierwotnie funkcję gospodarczą, otoczony pochodzącym z lat 20. XX w. pełnym ogrodzeniem murowanym z cegły i otynkowanym, artykułowanym pionowymi, boniowanymi lizenami. Po jego wsch. stronie znajduje się dawna wozownia na rzucie prostokąta, o prostopadłościennej, jednokondygnacyjnej bryle, murowana z cegły i pokryta tynkiem z dekoracyjnym boniowaniem, nakryta czterospadowym dachem krytym dachówką ceramiczną. W środkowej części elewacji frontowej znajdują się trzy szerokie otwory wjazdowe. W kondygnacji poddasza widnieje jednoosiowa wystawka zwieńczona trójkątnym frontonem z zegarem słonecznym. Jej elewację dekorują motywy panopliów oraz girland.

Po przeciwnej, zach. stronie przeddziedzińca, wznosi się dawna stajnia, wybudowana na rzucie w kształcie litery L. Jej bryła składa się z dwóch murowanych z cegły i otynkowanych prostopadłościanów połączonych ze sobą pod kątem prostym. Nakrywa ją czterospadowy dach kryty dachówką ceramiczną. Elewacje są ozdobione boniowaniem, a w kondygnacji poddasza w części frontowej wybudowano wystawkę analogiczną do tej na dachu wozowni, z zegarem tarczowym umieszczonym w polu tympanonu.

Po pd. stronie przeddziedzińca znajduje się główna brama wjazdowa na teren założenia, murowana z cegły i otynkowana, pochodząca, podobnie jak ogrodzenie, z lat 20. XX wieku. Tworzy ją zamknięty półokrągło łuk otworu bramnego, flankowanego w elewacji frontowej dwiema parami kolumn, w elewacji tylnej - pilastrów, ujętych w górnej części wolutami. Wieńczy go belkowanie i trójkątny fronton. Na tle tympanonu i belkowania umieszczono kartusz herbowy z herbem Drogosław Skórzewskich, zwieńczony dziewięciopałkową koroną hrabiowską. Przeddziedziniec zamykają budynki wozowni od strony wsch. oraz stajni od strony zachodniej.

Po pn. stronie zespołu pałacowego znajduje się rozległy park krajobrazowy, przekształcony ok. poł. XIX w. z wcześniejszego regularnego założenia ogrodowego o kompozycji kwaterowej, z której zachowano dwa tarasy ogrodowe od strony tylnej elewacji pałacu oraz promienisty układ trzech alej. Na terenie parku znajdują się dwa stawy oraz bażantarnia w jego pn.-zach. części, wybudowana ok. poł. XIX w. z cegły, na planie prostokąta, nakryta dachem łamanym z wystawkami i lukarnami oraz wtórnym portykiem kolumnowym dobudowanym na osi elewacji frontowej.

Układ pomieszczeń we wnętrzu pałacu jest dwutraktowy, na parterze rozdzielony korytarzem biegnącym wzdłuż budynku. Do najokazalszych pomieszczeń należy Sala Balowa na pierwszym piętrze z zachowanym parkietem taflowym oraz supraporta i obramienie z końca XVIII w. otworu drzwiowego prowadzącego do niej z salonu po stronie wsch., a także dekoracja malarska dawnej Sali Jadalnej oraz pokoju gościnnego w części pd-wsch.

Zespół pałacowo-parkowy w Czerniejewie jest dostępny dla zwiedzających przez cały rok i pełni funkcję hotelu z zapleczem konferencyjnym. Bliższe informacje są dostępne na stronie internetowej www.czerniejewopalac.pl.

oprac. Anna Dyszkant, OT NID w Poznaniu, 01-10-2014 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_30_ZE.49755, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_30_ZE.3175