Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl

grodzisko, st. 1


grodzisko X - poł. XIII w. Czermno

Adres
Czermno

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. tomaszowski, gm. Tyszowce - obszar wiejski

Grodzisko stanowi pozostałość historycznego Czerwienia, prawdopodobnie centralnego grodu (stolicy) tzw.

Grodów Czerwieńskich. Szacuje się, że cały zespół osadniczy Czermna liczył ok. 40 ha powierzchni. W jego skład wchodził gród właściwy, podgrodzie bliższe i dalsze oraz otwarte osady przygrodowe i cmentarzyska.

Usytuowanie i opis

Grodzisko usytuowane jest na poł.-wsch. od zwartej zabudowy wsi Czermno, na łąkach, w widłach rzek Huczwy i Sieniochy. Nazwa lokalna to „Zamczysko”. Obok dawnego grodu rozciąga się obwarowane podgrodzie, zwane przez mieszkańców "Wały" lub "Mały zamek", drugie, dalsze podgrodzie nazywane jest „Podzamczem”, teren dawnych osad otwartych „Mieścisko”. Pozostałością zespołu osadniczego historycznego Czerwienia jest grodzisko i podgrodzia obejmujące teren o powierzchni ok. 3,5 ha, z osadami otwartymi i cmentarzyskami ok. 40 ha, rozlokowany na podmokłych, niegdyś zabagnionych i trudno dostępnych terenach w dolinie rzek Huczwy i Sieniochy, obecnie zmeliorowanych i osuszonych. Obiekt należy do typu grodzisk nizinnych, usypanych na płaskim terenie. Grodzisko posiada kształt pierścieniowaty o wymiarach 155 X 119 m, dobrze zachowane wały, których wysokość ponad dno doliny dochodzi do ok. 6 m. W jego otoczeniu zachowały się ślady podgrodzi, osad otwartych, funkcjonujących w ich obrębie lub na obrzeżach cmentarzysk, oraz podłużny wał o długości ok. 1,5 km, wyznaczający granice kompleksu od pd. Czytelne relikty grobli oraz zachowane w ziemi ślady drewnianych pomostów świadczą, że cały zespół osadniczy miał doskonałą komunikację z grodem. Obecnie teren grodziska zajmuje nieużytek porośnięty trawą, podgrodzia i osad - pola uprawne i łąki.

Historia

Zespół osadniczy dawnego Czerwienia na terenie dzisiejszej wsi Czermno funkcjonował we wczesnym średniowieczu (X - XIII w.) jako główny ośrodek tzw. Grodów Czerwieńskich, rezydencja dostojników duchownych i świeckich, ważny ośrodek w handlu międzynarodowym, pełniący ogromną rolę stojąc na straży kontaktów Polski z Rusią. Jego upadek nastąpił prawdopodobnie w wyniku najazdu tatarskiego (1241 r.).

Już na pocz. XIX w. grodzisko w Czermnie utożsamiano z historycznym Czerwieniem. Po raz pierwszy Czerwień wymienił ruski kronikarz Nestor w „Powieści lat minionych” pod datą 981 r., kiedy wraz z innymi Grodami Czerwieńskimi został zdobyty przez Włodzimierza, księcia kijowskiego. Ten sam kronikarz pod datą 1018 r. zanotował, że Grody Czerwieńskie zostały odebrane Rusi podczas wyprawy Bolesława Chrobrego, W 1031 r. Czerwień zagarnął książę kijowski Jarosław Mądry. Wielokrotnie gród wymieniany był w młodszych kronikach ruskich, zwłaszcza w latopisie halicko-wołyńskim w latach:1121, 1157, 1163,1173, 1205, 1221, 1225, 1265, 1288 i po raz ostatni w 1289 r.

Stan i wyniki badań

Pierwsze badania na obiekcie przeprowadził L. Czykałenko w 1940 r., w 1952 r. K. Jażdżewski i A. Nadolski w ramach programu „Badania nad początkami Państwa Polskiego” i funkcjonowania „Stacji Archeologicznej Grody Czerwieńskie IHKM PAN”. Prace badawcze w 1976 r. kontynuowali: L. Gajewski, J. Gurba, w latach 1977 - 1979 J. Gurba i L. Gajewski i A. Kutyłowski, w 1985 r. A. Urbański. W 1997 r. na tzw. "Podzamczu", tj. drugim podgrodziu grodziska prace badawcze wykonała I. Kutyłowska. Od 2010 r. prowadzone są badania na podgrodziach i grodzisku pod kierunkiem M. Piotrowskiego, obecnie M. Wołoszyna i T. Dzieńkowskiego. Badania powierzchniowe AZP na stanowisku przeprowadził S. Jastrzębski w 1984 r. Na podstawie badań ustalono, że wałem drewniano-ziemnym o konstrukcji skrzyniowej, otoczony był gród i jego najbliższe podgrodzie. Na majdanie grodziska i na podgrodziu, oprócz zabudowy drewnianej, głównie o charakterze gospodarczo-mieszkalnym, odkryto budowle murowane - cerkwie. Przy cerkwi w samym grodzie zlokalizowany był cmentarz: pochówki kobiece były w centrum, dziecięce u podnóża wsch. wału, męskie w oddzielnym skupisku. Podobny układ cmentarza odkryto na podgrodziu dalszym, tzw. „Podzamczu”. Badania na osadach przygrodowych ujawniły obiekty o charakterze mieszkalnym i produkcyjnym. Pomiędzy podgrodziem a osadami otwartymi na drugim brzegu Huczwy i Sieniochy, zarejestrowano ślady wbijanych w bagno pali dębowych i sosnowych tworzących podstawę drewnianych pomostów komunikacyjnych o szer. ok. 3-4 m, przy czym najdłuższy z nich posiadał długość 750 m. Zebrano w trakcie wielosezonowych badań wyjątkowo liczne i cenne zabytki ruchome, wśród których dominują fragmenty naczyń glinianych. Cennymi znaleziskami są: kamienna miniaturowa ikona w formie płaskorzeźby z wizerunkiem Chrystusa, bransolety szklane, pisanki kijowskie, przęśliki z różowego łupku owruckiego, metalowe relikwiarze-enkolpiony. Szczególnie bogate i cenne są znaleziska pozyskane podczas ostatnich badań, prowadzonych pod kątem zalegania zabytków metalowych w warstwie ornej, wydobycie możliwie jak największej ich ilości, celem ochrony przed tzw. poszukiwaczami skarbów. Do najciekawszych z grupy ponad 2 tys. innych zabytków metalowych (żelaznych, brązowych, srebrnych i złotych) należą: relikwiarze - enkolpiony, małe krzyżyki powleczone emalią, kilka setek plomb typu drohiczańskiego, ołowiane krążki z otworem w środku (odważniki?).monety, pokaźny zbiór biżuterii w postaci m.in. pierścieni, kabłączków skroniowych i tzw. kołta - wyjątkowo rzadkiej ozdoby noszonej przez arystokrację ruską, zbiór uzbrojenia lub jego elementów w postaci toporów, głowic mieczy, grotów strzał, ostróg, podków i elementów uprzęży, wiele narzędzi pracy jak m.in. radlice, półkoski, noże i nożyce. Najważniejszym i najcenniejszym znaleziskiem są dwa skarby srebrnej biżuterii, odkryte na majdanie grodziska, w których zdeponowano m.in. bransolety, zausznice, kołty i pierścienie.

Grodzisko jest dostępne dla zwiedzających. Leży na trasie szlaków turystycznych: ‚Szlak Historyczny“, szlak kajakowy Tyszowce-Czermno.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 20.10.2014 r.

 

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Daniel Knap.

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1367, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2314537,PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.242624