Historia

Parafia po raz pierwszy została wymieniona w 1326 roku. Długosz pisze o kościele drewnianym pw. Wszystkich Świętych, pod patronatem szlacheckim. W 1610 roku parafia została włączona przez bp Piotra Tomickiego do parafii w Kazimierzy Wielkiej, ale kazimierski proboszcz miał obowiązek utrzymywać tu wikarego. W 1757 roku dziedziczka Teresa z Morsztynów Ossolińska, kasztelanowa sandomierska, wystawiła nowy kościół. Świątynię jako kościół parafialny konsekrował 20 czerwca 1762 roku. biskup krakowski Ignacy Kajetan Sołtyk. Przeniesiono tu część wyposażenia starego kościoła. W 1826, 1849 i 1891 roku kościół remontowano, w 1913 roku pomalowano wnętrze, po II wojnie światowej zbudowano skarbczyk. W 1992 roku gont wymieniono na miedzianą blachę. W 1993 roku odnowiono dzwonnicę, w latach 2002-2003 malowidła na stropie prezbiterium, w 2010 roku trzy XVIII - wieczne drzwi, a w 2011 roku strop i polichromie w nawie oraz wykonano posadzkę, uzupełniono zniszczone lisice i deski okapowe na elewacjach, naprawiono cokół i wykonano opaskę z kostki granitowej.

Opis

Zespół położony jest w centrum wsi, po wschodniej stronie drogi, na środku ogrodzonego placu. Barokowy, orientowany, trójnawowy kościół ma prawie kwadratowy korpus, z przylegającym do niego prostokątnym prezbiterium o szerokości nawy głównej, zamkniętym trójbocznie. Jest to drewniany, zrębowy budynek na podmurówce. Do nawy od południowej i zachodniej przylegają kruchty, do prezbiterium od północy zakrystia, od południa skarbczyk, od wschodu ogrójec. Na południe od kościoła stoi dzwonnica. Nawę i prezbiterium nakrywają oddzielne dachy. Sygnaturka ma formę sześciobocznej wieżyczki pod kopulastym dachem, zwieńczonej latarnią pod cebulastym hełmem z krzyżem. Ściany ściągnięte zostały żelaznymi ankrami i wzmocnione obustronnie lisicami, z których narożne mają postać pilastrów. Na otynkowanej podmurówce wznoszą się elewacje szalowane pionowo z listwowaniem, zwieńczone gzymsem. Wnętrze jest polichromowane. W prezbiterium widać strop z ogzymsowaną fasetą, nad nawą główną pozorne sklepienie zwierciadlane, nad bocznymi zbliżone do ćwierćkolebki. W prostokątnym otworze tęczowym o zaoblonych narożach znajduje się profilowana belka tęczowa. Nawy boczne wydzielone są parą filarków z korynckimi kapitelami. Lisice stylizowane są na pilastry. Chór muzyczny wspiera się na dwóch kolumnach. W tęczy znajduje się gotycki krucyfiks z 1. połowy XV wieku. W ołtarzu głównym jest obraz Ukrzyżowania z 4. ćwierci XVIII - początku XIX wieku przypisywany Franciszkowi Smuglewiczowi, na zasuwie Wszystkich Świętych z XVII wieku. W bocznym północnym obraz M.B. z Dzieciątkiem, między późnobarokowymi rzeźbami św. Anny i św. Joachima, wykonanymi przez warsztat krakowski w początku XVIII wieku, na zasuwie N.M.P. Niepokalanie Poczętej z 1. połowy XVIII wieku. W południowym obraz św. Franciszka, na zasuwie św. Antoniego Padewskiego z końca XVII wieku. Ponadto obraz T. Mejbauma z 1841 roku przedstawiający św. Józefa, gotyckie rzeźby św. Katarzyny i Doroty z 2. połowy XV wieku, rokokowe ambona i organy, późnobarokowe chrzcielnica i kropielnica. Kwadratowa dzwonnica, wzniesiona w konstrukcji słupowo-ramowej, stoi na podmurówce kamiennej. Jest ona dwukondygnacyjna, o dużo niższej drugiej kondygnacji, szalowana pionowo do gzymsu kordonowego, a potem poziomo, o namiotowym dachu, krytym gontem, zwieńczonym arkadkową latarnią na ośmiobocznej podstawie, nakrytej cebulastym hełmem z krzyżem.

Zabytek dostępny z zewnątrz, wewnątrz po uzgodnieniu.

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 28.10.2014 r.

Bibliografia

• Katalog zabytków sztuki w Polsce, t. III: Województwo kieleckie, z. 9: Powiat pińczowski, oprac. Kutrzebianka Kazimiera, Łoziński Jerzy, Wolff Barbara, Warszawa 1961, s. 14-15.
• Karta ewidencyjna, Kościół par. p.w. Wszystkich Świętych, oprac. Adamczyk Anna, Cudzynowice 1994, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Karta ewidencyjna, Dzwonnica w zespole kościoła par. p.w. Wszystkich Świętych, oprac. Adamczyk Anna, Cudzynowice 1994, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Karta ewidencyjna, Zespół kościoła par. p.w. Wszystkich Świętych, oprac. Adamczyk Anna, Cudzynowice 1994, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Karta ewidencyjna, Ołtarz główny, oprac. Wojtasik Zbigniew, Cudzynowice 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Karta ewidencyjna, Ołtarze boczne, 1. Niepokalanego Poczęcia N.M.P. /pn./, 2. Św. Antoniego /pd./ , oprac. Wojtasik Zbigniew, Cudzynowice 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Karta ewidencyjna, Ambona, oprac. Wojtasik Zbigniew, Cudzynowice 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Karta ewidencyjna, Chrzcielnica, oprac. Wojtasik Zbigniew, Cudzynowice 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Karta ewidencyjna, Kropielnica, oprac. Wojtasik Zbigniew, Cudzynowice 1995, Archiwum Wojewódzkiego Urzędu Konserwatorskiego w Kielcach.
• Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających (zmarłych przed 1966 r.), t. V, Warszawa 1993, s. 479.
• Adamczyk A., Kościoły drewniane w województwie kieleckim, Kielce 1998, s. 61-67.
• Adamczyk A., Modras J., Polanowski L., Prace przy zabytkach architektury sakralnej i zabudowie miejskiej [w:] Cedro J. i inni (oprac.) Prace konserwatorskie w woj. świętokrzyskim w latach 2001-2012, Kielce 2014, s. 35.
• Dziamarga A., Cudzynowice. Parafia pw. Wszystkich Świętych. Dekanat kazimierski  [w:] ks. Tkaczyk P. (red.) Diecezja kielecka. Miejsca - Historia - Tajemnice, Kielce 2011, s. 69-70.
• Mirowski R., Drewniane kościoły i dzwonnice ziemi świętokrzyskiej, Kielce 2002, s. 22-23
• Wiśniewski J., Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w Pińczowskiem, skalbmierskiem i wiślickiem, Mariówka 1927, s. 45-48.