Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół pałacowy - Zabytek.pl

zespół pałacowy


pałac 1. poł. XIX w. Cieleśnica-Pałac

Adres
Cieleśnica-Pałac

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. bialski, gm. Rokitno

W zespole znajduje się pałac, będący jednym z najcenniejszych przykładów architektury rezydencjonalnej doby klasycyzmu w regionie, zaprojektowany zapewne przez wszechstronnie wykształconego ówczesnego właściciela majątku Andrzeja Serwińskiego, być może przy udziale wybitnego architekta Antonio Corazziego.

Historia

W XV w. wieś była własnością szlachecką należącą do Andruszkiewiczów. W XVI w. została podzielona między kilku właścicieli - Cieleśnickich, Wojnów-Cieleśnickich i Irzykowiczów. W 1576 r. Paweł Kochanowski i jego żona Zofia Cieleśnicka sprzedali część swoich dóbr w Cieleśnicy Ławrynowi Wojnie (w tym czasie był tu niewielki drewniany dwór). W 1630 r. majątek należał do Jerzego Greka, który sprzedał go Aleksandrowi Ludwikowi Radziwiłłowi, stolnikowi Wielkiego Księstwa Litewskiego i Cieleśnica włączona została do hrabstwa bialskiego. W 1810 r. Dominik Hieronim Radziwiłł odsprzedał Cieleśnicę i Klonownicę Andrzejowi Serwińskiemu, pisarzowi Michała Kazimierza Ogińskiego, hetmana wielkiego litewskiego, dzięki któremu w k. XVIII w. Serwiński odbył we Włoszech studia z dziedziny architektury i mechaniki, co pozwoliło mu na samodzielne projektowanie budynków gospodarczych i przemysłowych w swoich dobrach. Był członkiem korespondentem Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i posłem na sejm Królestwa Polskiego. Zapewne sam, bądź przy współudziale wybitnego architekta Antonia Corazziego, zaprojektował ok. 1830 r. pałac w Cieleśnicy. Współcześnie z pałacem wzniesiona został na terenie parku oranżeria. Po zmarłym bezpotomnie w 1842 r. Andrzeju Serwińskim Cieleśnicę odziedziczyli członkowie dalszej rodziny, z których Maria Serwińska wniosła majątek Henrykowi Rużyczce de Rosenwerth. Od 1919 r. właścicielem Cieleśnicy został ich syn dr Stanisław Rosenwerth-Rużyczka, inicjator i udziałowiec fabryki samolotów w Białej Podlaskiej. W czasie I wojny światowej pałac został zniszczony pożarem, następnie w l. 1921-1928 wyremontowany, częściowo przebudowany i zmodernizowany wg proj. znanego architekta Kazimierza Skórewicza, przy współudziale arch. Romualda Gutta. (m.in. podzielono salon na piętrze, zainstalowano kuchnię z windą w piwnicy, dodano taras od ogrodu). W 1944 majątek został upaństwowiony - ziemię przejął PGR, w pałacu urządzono Dom Pracy Twórczej, a następnie ośrodek zdrowia i przedszkole. Po opuszczeniu przez te placówki pałac pozostawał nieużytkowany do 2004 r. Po odzyskaniu przez spadkobierców, został sprzedany prywatnemu właścicielowi, w l. 2011-2013 poddany kompleksowemu remontowi i rewaloryzacji.

Opis

Zespół pałacowy oddalony jest na wsch. od wsi, w jego skład wchodzi pałac i oranżeria otoczone parkiem. Po pd. stronie parku usytuowany jest dawny zespół folwarczny, z zachowaną m. in. gorzelnią z 3. ćw. XIX w. i spichlerzem z pocz. XX w.

Pałac klasycystyczny, elewacją frontową zwrócony na zachód. Wzniesiony na planie zbliżonym do kwadratu, dwukondygnacyjny, na wysokich piwnicach, z reprezentacyjną kondygnacją (piano nobile) na parterze. Układ wnętrza symetryczny, w części środkowej dwutraktowy, z półokrągłym wgłębnym portykiem, za którym owalny hol (z przylegającą od pn. klatką schodową) i prostokątna sala jadalna od ogrodu. W osiach bocznych pomieszczenia o zróżnicowanej wielkości i funkcji w nietypowym, czterotraktowym układzie amfiladowym. Pałac murowany z cegły i otynkowany, nakryty dachem czterospadowym pod blachą. Fasada symetryczna, pięcioosiowa z, nieznacznie zryzalitowanym, wgłębnym portykiem o dwóch parach jońskich kolumn dźwigających belkowanie zwieńczone ścianką attykową. Attyka wypełniona fryzem z wici akantowej z parą ustawionych antytetycznie gryfów, motywami wazonów i rogów obfitości. Na osi portyku szerokie przeszklone drzwi, nad którymi zamknięte półkoliście okno. W narożach fasady i w osiach międzyokiennych pilastry jońskie w wielkim porządku. W elewacji ogrodowej trójosiowy pseudoryzalit podzielony pilastrami jońskimi, w którym na parterze portfenetry, zwieńczone trójkątnymi przyczółkami, prowadzące na granitowy taras z lustrzanymi schodami. Wszystkie elewacje zwieńczone belkowaniem z gzymsem kostkowym, sutereny pokryte boniowaniem. Okna prostokątne, ujęte profilowanymi opaskami, na parterze zwieńczone odcinkami gzymsu, z płycinami podokiennymi w części wypełnionymi balustradą tralkową. Wewnątrz zachowane elementy dawnego wystroju i wyposażenia (w części zrekonstruowane).

Oranżeria. Klasycystyczna. Wzniesiona na planie wydłużonego sześcioboku, z przybudówką od pn. Murowana z cegły i otynkowana, nakryta dachem wielospadowym pod blachą. Ściany przeprute wysokimi, zamkniętymi półkoliście portfenetrami, pomiędzy którymi kanelowane doryckie pilastry dźwigające zredukowane belkowanie.

Park krajobrazowy z pocz. XIX w., pierwotnie z okazałymi gazonami przed elewacją frontową i ogrodową pałacu oraz systemem sadzawek. W parku zachowane okazy starodrzewu (jesiony, czarne sosny, dęby) i akacjowa aleja dojazdowa.

Zabytek dostępny, ob. hotel.

Oprac. Bożena Stanek-Lebioda, OT NID w Lublinie, 07-06-2016 r.

Rodzaj: pałac

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_ZE.3611, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_ZE.26911