Na szczególną uwagę zasługuje relacja przestrzenna pałacu-parku i folwarku.

Historia

Dawny zespół dworsko-folwarczny, obejmujący dwór, budynek mieszkalny, dom rządcy, stodołę, gorzelnię, oborę i park z przełomu XIX i XX wieku znajduje się po południowej stronie drogi z Kurowa do Ciekocina (Zackenzin). Pierwsze wzmianki o miejscowosci pochodza z 1362 r. w latach 1658-1804 teren ten wchodził w skład majątków Krockow i Ossecken. Po 1804 do 1853 właścicielami kolejno byli: bracia Jasmund, Johan Ludwig Caulen (lub Canlen), Treubrodt. Od 1853 Hanichen, od 1864 - Leo von Braunschweig, od 1899 Georg von Braunschweig, potem w 1905 Ernst von Braunschweig. Od roku 1905 do 1934 - majątek należy do rodziny Ewestów. Paul Ewest kupił od von Braunschweiga majątek rolny, ok. 1200 mórg lasu i ziemi uprawnej. W majątku w wyniku pożaru w tym czasie spaliły się 2 budynki inwentarskie, stodoła oraz budynek mieszkalny. W 1910 roku rodzina Ewestów na miejscu dawnego spalonego budynku dworu buduje zachowany do dziś pałac. W 1934 r. majątek ok. 800 ha przeszedł w ręce weterynarza powiatu Lauenburg (Lębork) Wilhelma Koops, i jego żony Lore z domu Götsch. W skład majątku wchodziło: 381 ha gruntów ornych, 39 ha łąk, 57 ha pastwisk, 315 ha lasów. Byli oni ostatnimi właścicielami do czasów II wojny światowej. Po wojnie, w 1945 roku przechodzi na własność Państwowych Nieruchomości Ziemskich. W 1950 roku powstaje PGR Ciekocino, potem: Inspektorat PGR Żelazna, Stacja Hodowli Roślin Kurowo, Kombinat Rolny Żelazna. W 1957 roku Zespół PGR Rosice z siedzibą w Komaszewie, 1957 - 1959 PGR Ciekocino, 1959-1960 Inspektorat PGR Żelazna, 1960 PGR Ciekocino,1968 - 1970 Stacja Hodowli Roślin Kurowo, 1970 - 1980 Kombinat Rolny Żelazna, od roku 1980 ponownie SHR Kurowo. W 1998 roku właścicielem zespołu zostaje Agencja Nieruchomości Rolnych. W 2004 majątek w stanie ruiny kupuje Tomasz Bałuk i rozpoczyna odbudowę. W sumie w latach 2004-2005 roku zostało rozebranych i wywiezionych 11 budynków z lat 70-tych XX w., w 2012 usunięto 3 kolejnymi betonowe magazyny na sąsiedniej działce (teren dawnego pastwiska „Die Koppel”).

Opis

Zespół dworsko-parkowy położony jest w pewnej odległości od wsi Ciekocino po południowej stronie drogi Kurowo-Ciekocino. Po zachodniej stronie zespołu płynie rzeka Chełst. Pomiędzy granicą północną wpisu do rejestru zabytków a drogą Kurowo-Ciekocino znajduje się część leśna parku należąca do założenia pałacowo - parkowego (znajdują się tam: daglezje, sosna wejmutka, jodła pospolita, modrzewie europejskie). Rośnie tu pomnikowa sosna pospolita (obwód ok. 250 cm). W części południowej założenia, na skraju lasu znajduje się cmentarz rodowy Ewestów. Za nim, w kierunku południowym - dawne pastwiska dla koni (Pferde Koppel Weide). Po zachodniej stronie rzeki Chełst znajdują się również dobrze zachowane ślady młynówki z urządzeniami do spiętrzania i oddzielania wody z rzeki do młynówki z młynówki do stawu oraz młyna. Po obu stronach rzeki Chełst znajdowały się złoża węgla brunatnego. W pierwszych latach XX w. (za czasów von Braunschweiga) zaczęto jego eksploatację. Węgiel służył do ogrzewania pałacu (system centralnego ogrzewania) i gorzelni. Zachowały się ślady po pochylniach i wyciągach do transportu węgla i lodu ze stawu po zachodniej stronie rzeki Chełst do pałacowej lodowni i składu opału. Kompozycja zespołu stanowi połączenie swobodnego układu części pałacowo-parkowej z geometrycznie zaprojektowanym folwarkiem. Dominantę zespołu stanowi pałac, murowany z cegły, tynkowany, na kamienno-ceglanych fundamentach. Bryła zróżnicowana, środkowa część jednokondygnacyjna, z wyższą częścią południową z wieżą. Dachy mansardowe i naczółkowe. Od północy ganek z czterema kolumnami.

Stan budynków w zespole w 2004 r. był katastrofalny. Brak remontów i konserwacji przez kilkudziesięcioletni okres (po II wojnie światowej do współczesności) spowodował, że z oryginalnego wyposażenia pałacu nie zostało nic. Obecny pałac z 1910 r. został odnowiony, wymieniono całą stolarkę okienną i drzwiową, pokrycie dachowe, tynki.

Remont kapitalny całego zespołu prowadzono sukcesywnie od 2004 r. do 2012 r.

Podobnie budynek stajni (okoliczni mieszkańcy wycięli około 50% więźby dachowej na opał). Pierwotne wyposażenie stajni - boksy i stanowiska koni zostały także wycięte. Ze względu na zły stan techniczny 80% ściany szczytowej stajni zostało rozebrane i powtórnie wymurowane, strop odcinkowy i dach zostały również przemurowane z oryginalnych materiałów.

Relatywnie dobrze zachował się bogaty drzewostan parku, pomimo tak poważnych strat jak wycięcie 100 letniego pomnika przyrody: dębu szypułkowego na osi północnej pałacu oraz 5 dębów czerwonych w alei wjazdowej. Do pałacowego półkolistego podjazdu z gazonem wiodą dwie aleje dębowe.

Park zachował swój charakter i najważniejsze elementy kompozycyjne tj: aleje, szpalery graniczne dojazdowe i grupy drzew; pojawiły się nowe elementy przy folwarku - menaże dla koni. Stodoła nie istnieje, w jej miejscu stoi nowoczesny obiekt stylizowany na starą stodołę/wozownie/lamus murowano-drewniany. Dawny dom rządcy - stoi bez zmian, nadal ma funkcję mieszkalną, jednak stoi na odrębnej działce, ma innego właściciela. Gorzelnia została przebudowana (być może przywrócono jej stan sprzed późniejszej przebudowy), część wschodnia rozebrana (począwszy od podwyższonej części środkowej). Obora nie istnieje, na jej miejscu zbudowano zupełnie nowy zespól stajni z ujeżdżalnią i budynkiem biurowym - połączony w jednym ciągu zabudowy z dawnym budynkiem gorzelni, obecnie także przebudowanym na stajnie.

Zabytek dostępny.

Oprac. Dorota Hryszkiewicz-Kahlau, OT NID w Gdańsku, 06.12.2014 r.