Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

tężnia II - Zabytek.pl

tężnia II


architektura przemysłowa 1822 - 1828 Ciechocinek

Adres
Ciechocinek, Sportowa 8

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. aleksandrowski, gm. Ciechocinek

Tężnie w Ciechocinku stanowią wyjątkowy w skali kraju, a nawet Europy, przykład drewnianych budowli przemysłowych, służących do odprowadzania wody z solanki, które zachowały się w niezmienionej formie od 1824r.

Historia

Do końca XVI w. Ciechocinek był osadą zajmującą głównie teren bagien, lasów i małą powierzchnię piaszczystej ziemi ornej. W wieku XVII i XVIII na tych terenach osiedlali się „Holendrzy”, którzy zajmowali się m.in. warzeniem soli. Po I rozbiorze w 1772 r. główne źródła soli, jakimi były Wieliczka i Bochnia, znalazły się w zaborze austriackim, co wymusiło poszukiwanie nowych źródeł kopalin. Uwagę skierowano ku słonym źródłom płynącym w okolicach Ciechocinka.

Pierwsza warzelnia soli powstała w 1823r., kiedy Ciechocinek należał jeszcze do Józefa Zawadzkiego, który nabył je od Niemojewskich. Główną rolę w zakładaniu warzelni odegrał Konstanty Wolicki, ceniony mineralog i przemysłowiec. Prowadził on badania ciechocińskich źródeł, a następnie wykupił część dóbr od Józefa Zawadzkiego. Solankowe źródła wykorzystywał także Stanisław Staszic, który pełnił funkcję dyrektora Wydziału Górnictwa i Kruszców. W 1824r. Wolicki przekazał prawo własności nabytych pod budowę warzelni soli ziem na rzecz Skarbu Królestwa Polskiego. Opracowanie projektów pod inwestycję powierzono Józefowi Grafowi, profesorowi Akademii Górniczej w Kielcach. Prace budowlane, którymi kierował Karol Knake rozpoczęto w 1824 roku. W 1833 r. ukończono budowę tężni nr I i II, III natomiast w 1859 roku.

Specjalny mikroklimat sprzyjał rozwojowi Ciechocinka, jako uzdrowiska. W związku z tym tereny wokół tężni zaczęto zagospodarowywać jako miejsca rekreacyjne.

U progu lat 70. XIX w. wydobywana w Ciechocinku sól przynosiła coraz mniejsze zyski, jednak ze względów na duże znaczenie uzdrowiskowe nie zaprzestano eksploatacji ciechocińskich złóż.

Na przełomie XIX i XX w. Ciechocinek był bardzo ważnym ośrodkiem uzdrowiskowym. Wobec tego teren wokół tężni przeistaczał się w „park zdrowia”. Podczas II wojny światowej Ciechocinek pełnił funkcję uzdrowiska dla niemieckich dygnitarzy, a od 1943r. szpitala dla niemieckich żołnierzy. Po wojnie za tężnią nr III powstał Rezerwat Roślin Solniskowych. W latach 60. XX wieku zaczęto wykorzystywać urządzenia mechaniczne, które dostarczały solankę na szczyt tężni. Dzisiaj stanowią one bardzo wyjątkową atrakcję turystycznego oraz przyczyniają się do utrzymania klimatu uzdrowiska.

Opis

Tężenie zlokalizowane są na terenie Parku Tężniowego, w pn.-zach. części Ciechocinka na terenie zbliżonym kształtem do rozciągniętego rombu. Tężnie nr I i II usytuowane są równolegle do siebie na osi pn.-płd. Tężnia nr III ustawiona jest pod skosem(pomiędzy ich północnymi krańcami).

Wszystkie trzy Tężnie mają, poza długością, bardzo zbliżone wymiary. Ich wysokość wynosi około 16 m, szerokość 10 m, natomiast Tężnia nr II (najdłuższa) ma długość 723m, nr I - 600 m, natomiast (najkrótsza) nr III - 333 m długości.

Tężnie są zbudowane na planie wydłużonego prostokąta z podporami zewnętrznymi. Wykonano je w konstrukcji słupowo-ramowej, opierającej się na systemie pali. Wewnętrzne pale znajdują się pod zbiornikiem, a na zewnętrznych oparto podpory. Konstrukcja poszczególnych podpór na przestrzeni lat była wielokrotnie przebudowywana. Cześć podpór wytworzono z naturalnego kamienia, część jest ceglana, ale możemy zaobserwować też podpory betonowe. Na całej długości tężni pomiędzy słupami na rusztach rozmieszczono tarninę. Tężnie wyposażono w wiatraki, które pierwotnie umieszczone były na skrajnych końcach i w centralnej części.

Tężnie służyły do zatężania solanki. Przy pomocy wiatraków (obecnie do tego celu wykorzystuje się pompy) solanka transportowana była na górny pomost. Stąd rozprowadzano ją poprzez drewniane koryta na poszczególne segmenty wypełnione tarniną tzw. „bunty”. Spływająca poprzez tarninę solanka ulegała odparowaniu, co powodowało jej zagęszczenie. W takiej konsystencji spływała do poszczególnych zbiorników umieszczonych pod tężniami. Ponadto Tężnie nawilżają powietrze solanką, dzięki temu klimat uzyskuje właściwości uzdrowiskowe.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania.

Oprac. Michał Horbowicz, OT NID w Toruniu, 01-12-2015 r.

Rodzaj: architektura przemysłowa

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BL.34540