Oficyna, wzorowana na neorenesansowej willi włoskiej otoczona jest murem z basztami imitującym romantyczny zamek. Drewniany młyn z poł. XIX w. jest jednym z najstarszych zachowanych w województwie, utrzymanym w rzadkim na tych terenach tzw. stylu szwajcarskim.

Historia

W 1. poł. XV w. prawobrzeżna cześć Ciechanowca (tzw. Nowe Miasto) wraz z folwarkiem Nowy Dwór należała do rodziny Ciechanowieckich, potomków pierwszego udokumentowanego właściciela miasta Pawła Strumiłły. W latach 1663-1676 prawo- i lewobrzeżną część Ciechanowca skupiła w swym ręku Eleonora Jabłonowska, pisarzowa ziemska nurska. W 1703 r. sprzedała te dobra Ossolińskim, którzy dzierżyli je do 1801 r. Na początku XIX w. właścicielami miasta byli urzędnicy pruscy: Schimmelfenik von der Oye i Fridrik von Kuehlen. W 1806 r. Nowy Dwór kupił Antoni Szczuka, a od niego nabyli go ok. 1854 r. Michał Konstanty hr. Starzeński i jego żona Elżbieta z Ożarowskich. Oni to wznieśli przy starym murowanym dworze oficynę (ok. 1860), wozownię i stajnię (1866), a ok. 1875 r. na miejscu dawnego murowanego dworu zbudowali neorenesansowy pałac wg projektu Juliana Ankiewicza. W rękach Starzeńskich Nowodwory pozostawały do 1939 r., wcześniej jednak - w 1936 r. - sprzedali młyn wodny rodzinie Małysków. W czasie II wojny światowej pałac spłonął, a po 1945 r. majątek upaństwowiono. W 1963 r. powołano do istnienia Muzeum Rolnictwa, które w 1969 r. znalazło swoją siedzibę w odbudowanym pałacu Starzeńskich, powiększoną wkrótce o teren d. folwarku. Ok. 1970 r. do skansenu włączono również odkupiony od prywatnego właściciela młyn wodny, który po zrekonstruowaniu urządzeń młyńskich stał się elementem ekspozycji muzealnej. Ob. w d. stajni mieści się Muzeum Weterynarii, w d. wozowni ekspozycja wiejskich środków transportu, a w d. oficynie pracownie muzealne.

Opis

Zespół położony w pn.-zach. części Ciechanowca zwanej Nowodwory, ograniczony od zach. ul. Pałacową, od pn. ul. Czyżewską, a od wsch. i pd. rzeką Ralką. W pn. i pd. części dawnego założenia pałacowo-folwarcznego rozmieszczone są translokowane z okolicznych miejscowości zabytki drewnianego budownictwa. Oficyna neorenesansowa, młyn wodny w tzw. stylu szwajcarskim.

Większość budynków folwarcznych usytuowana jest w części wjazdowej założenia, wokół gazonu i podjazdu. Stajnia i wozownia (1866) położone są po obu stronach głównej bramy znajdującej się na osi pałacu, włączone w ogrodzenie otaczające zespół od zach. Wozownia jest murowanym budynkiem na rzucie prostokąta, parterowym z użytkowym poddaszem i facjatą. Jej tynkowane ściany ożywia ceglany detal w postaci pilastrów, lizen, opasek okiennych i łuków nadproży. Na pd. od niej usytuowana jest stajnia na rzucie podkowy, składająca się z parterowego budynku środkowego i dwóch bocznych skrzydeł z użytkowymi poddaszami. Jej elewacje również pokryte są tynkiem, a ceglany detal skupia się na ścianach szczytowych oraz wokół otworów okiennych i drzwiowych. Na pd. od gazonu usytuowana jest murowana oficyna (ok. 1860) na rzucie litery L, złożona z czterech brył o zróżnicowanej wysokości: parterowej części pn. zwieńczonej stylizowaną attyką, parterowej części środkowej i bocznego skrzydła podwyższonych o mezzanino oraz piętrowej części narożnej (pd.-wsch.). Tynkowane elewacje podzielone są wąskimi gzymsami, do elewacji frontowej przylega drewniany ganek na słupach. Od pd. i wsch. podwórze za oficyną otacza wysoki mur z dwiema narożnymi basztami, włączony od zach. w ogrodzenie zespołu. Młyn, wzniesiony ok. 1850 r. z bala w konstrukcji wieńcowej, położony jest w pd. części założenia, nad dopływem rzeki Ralki, który wpada do stawu. Zbudowany na rzucie litery L składa się z parterowej części zach. i podwyższonej o mieszkalne poddasze części wsch. Elewacje budynku są zdobione płycinami podokiennymi, wąskimi nadokiennikami, ażurowymi wiatrownicami; szczyty szalowane pionowo.

Dostępność obiektu dla zwiedzających: Zabytek dostępny w godzinach pracy muzeum.

Oprac. Aneta Kułak, OT NID Białystok, 09-12-2015 r.