in. ołtarz gł. z dziewiętnastowiecznym obrazem Matki Boskiej adorowanej przez św. Wojciecha, z widokiem Gniezna w tle oraz ołtarz boczny z cenną rzeźbą Matki Boskiej z Dzieciątkiem na lwie z 2 poł. XIV w. - jednym z najlepszych dzieł rzeźby gotyckiej w Wielkopolsce.

Historia

Chrzypsko Wielkie było niegdyś wsią prywatną, gniazdem rycerskiego rodu Prawdziców, którzy przybrali nazwisko Chrzypskich. Miejscowość wzmiankowano po raz pierwszy w 1393 r. W XVII w. Chrzypsko weszło w skład rozległych dóbr sierakowskich, których właścicielami była rodzina Opalińskich. W latach trzydziestych XIX w. ponownie powstał tu samodzielny majątek, którego właścicielami do poł. tego stulecia byli Kierscy h. Jastrzębiec. W czasach późniejszych Chrzypsko należało do rodziny Lehmann z Berlina, następnie - rodziny Schlinke, w XX w. - właścicielami byli kolejno Pietrusky, Kohte, Przybeccy i Dobrowolscy.

Parafia św. Wojciecha erygowana została już w XII lub XIII w., wtedy też mógł powstać z fundacji Chrzypskich kościół drewniany. Najstarsza wzmianka o kościele pochodzi z 1401 r. (wzmiankowany wikary Andrzej). W 2 poł. XV w. z fundacji Chrzypskich wzniesiono nową świątynię. Pod koniec XVI w. budynek ten był w katastrofalnym stanie. Zachowany do dziś murowany kościół późnogotycki wzniesiony został w miejscu zniszczonej świątyni w l. 1600-09 z fundacji ówczesnych właścicieli Wojciecha i Stanisława Chrzypskich. W 1609 r. kościół konsekrowano pw. śś. bpów i męczenników Wojciecha i Stanisława. Od pocz. XVIII w. przy świątyni istniał szpital dla ubogich. W drugiej poł. XVIII w. kościół był w złym stanie technicznym. Wyremontowano go przed 1785 r. staraniem ówczesnego plebana Telesfora Kwileckiego (powstała wtedy m. in. nadbudowa ściany wsch. zakrystii, gdzie znajdują się wysokie otwory na dzwony). W latach 1939-45 kościół pozostawał zamknięty. Po wojnie, w 1949 r. przeprowadzono gruntowny remont świątyni (z tego czasu pochodzi nadbudowana ponad szczytem zachodnim wieżyczka na sygnaturkę).

Opis

Kościół pw. św. Wojciecha usytuowany jest na wzgórzu, nad jeziorem, w pd.-zach. części wsi, przy ul. Jeziornej. Otacza go d. cmentarz przykościelny, ogrodzony murem kamiennym z bramą i dwiema furtkami z kutej kraty między ceglanymi słupkami. Późnogotycki kościół jest budynkiem salowym, wzniesionym na planie prostokąta, od wsch. zamkniętym trójbocznie. Od pn. do świątyni przylega wydłużona, prostokątna przybudówka, mieszcząca zakrystię i kruchtę. Bryła kościoła opięta jest uskokowymi skarpami. Świątynię nakrywa dach dwuspadowy, nad zamknięciem prezbiterium - dach wielopołaciowy. Zakrystia i kruchta nakryte są wspólnym dachem pulpitowym. Nad całością dominuje strzelista wieżyczka na sygnaturkę, nadbudowana ponad zach. partią dachu.

Kościół jest budynkiem murowanym z cegły w wątku gotyckim. Dachy kryje dachówka ceramiczna. Hełm wieżyczki na sygnaturkę wykonano z blachy. Wnętrze nakrywa drewniany strop.

Ceglane elewacje zwieńczone są pasami tynku i gzymsami. Partia cokołu zaakcentowana została profilowanym, tynkowanym gzymsem. Glifione, ujęte tynkowanymi opaskami okna zamknięte są półkoliście. Na wsch. ścianie zakrystii (nadbudowanej przed 1875 r.) zachowały się: okienko zamknięte odcinkowo, zamurowany otwór zamknięty łukiem „w ośli grzbiet” oraz rombowa dekoracja z glazurowanej cegły. Wejście gł. (zach.), ujęte bogato profilowanym portalem, zamknięte jest półkoliście. Wejście pd., zwieńczone łukiem dwuramiennym zostało obecnie zamurowane.

Wyposażenie kościoła obejmuje m. in. 3 ołtarze: ołtarz gł. zestawiony z fragmentów rzeźbiarskich późnorenesansowych z pocz. XVII w., wczesnobarokowych sprzed poł. tego stulecia i barokowych z XVIII w. oraz dwa ołtarze boczne z 1 ćw. XVIII w. W ołtarzu gł. zachował się obraz z 1863 r. przedstawiający adorację Matki Boskiej przez patrona kościoła - św. Wojciecha, z widokiem Gniezna w tle. W jednym z ołtarzy bocznych znajduje się cenna rzeźba gotycka - Matka Boska z Dzieciątkiem na lwie z ok. 1360-80 r., w drugim - barokowa rzeźba św. Józefa z Dzieciątkiem z 1 ćw. XVIII w.

Kościół dostępny do zwiedzania z zewnątrz i wewnątrz. Bliższe informacje na temat parafii oraz godziny Mszy Św. są podane na stronie internetowej archidiecezji poznańskiej: www.archpoznan.pl

oprac. Krzysztof Jodłowski, OT NID w Poznaniu, 26-08-2015 r.