Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny


kościół XVI w. Chroberz

Adres
Chroberz, Podzamcze 12

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. pińczowski, gm. Złota

Kościół należy na do najcenniejszych tego typu obiektów w północnej Małopolsce.

Podobną klasą artystyczną odznacza się późnogotycka szesnastowieczna świątynia i drewniana dziewiętnastowieczna dzwonnica. Wśród wyposażenia wnętrza kościoła nie brakuje dzieł wybitnych, by choćby wspomnieć dwa renesansowe nagrobki pulpitowe szlacheckie łączone z osobą wybitnego rodzimego rzeźbiarza Janowi Michałowiczowi z Urzędowa.

Historia

Według Jana Długosza świątynię w Chrobrzu miał tu wystawić w 1020 r. Bolesław Chrobry. Najpewniej powstała ona znacznie później, bo XII wieku. Po raz pierwszy funkcjonującą przy niej parafię odnotowano w źródłach w latach 1325-7. Obecny kościół wystawił ok. 1550 r. wojewoda sandomierski Stanisław Tarnowski, zapewne przy współudziale ks. Zbigniewa Ziółkowskiego. Dzwonnica przy kościele par. w Chrobrzu musiała istnieć już w latach 1568-1569, ponieważ wówczas wykonano dla niej dwa dzwony w pracowni Sebaldusa Kenncza. Po pożarze przed 1570 r. świątynię odnowiła żona fundatora Barbara z Drzewickich, a w 1576 r. została ona konsekrowana. Kolejny dzwon  w dzwonnicy został umieszczony tam w 1590 r. staraniem miejscowego plebana Tomasza Borzynowskiego, przy wsparciu właściciela wsi bpa krakowskiego Piotra Myszkowskiego, co sugerują umieszczono na nim inskrypcje i herby. Po raz pierwszy w źródłach odnotowano ją  w wizytacji z 1595 roku. Kolejny raz wyremontowano świątynię w pocz. XVII w., m.in.: wówczas pokryto jej wnętrze freskami. W 1657 r. zbezcześcili ją „kozacy”. Przed 1664 r. dobudowano do kościoła kaplicę św. Jana Kantego i zakrystię. Świątynia i dzwonnica były restaurowane w latach 1747, ok. 1783 i ok. 1791. Najpewniej na przełomie XVIII i XIX w. dostawiono do kościoła kruchtę zach., a dzwonnicy nadano obecny wygląd. W XIX w. kilka razy budowle te remontowano. W 1899 r. staraniem ks. Jana Wojdy do świątyni dostawiono kaplicę Matki Bożej Różańcowej i sprowadzono część wyposażenia z kościoła pokamedulskiego w Szańcu. W 1916 r., mimo protestów wiernych, władze austriackie zarekwirowały dwa dzwony z lat 1568 i 1569. W 1940 r. podobny los mógł spotkać również dzwon z 1590 r., ale tym razem parafianie przekupili miejscowe okupacyjne władze niemieckie i ukryli go. W latach 1967, 1972-80, 2002-4 wykonano przy kościele i dzwonnicy kilka prac budowlano-konserwatorskich.

Opis

Orientowany, jednonawowy kościół składa się z czteroprzęsłowego korpusu i wyodrębnionego jednoprzęsłowego prezbiterium, zamkniętego trójbocznie. Do prezbiterium od pn. przylega niska, prostokątna zakrystia. Do korpusu dostawiono od pd. kwadratową kaplicę Matki Bożej Różańcowej, od zach. niską, kwadratową kruchtę, a od pn. trójprzęsłową, prostokątną kaplicę św. Jana Kantego, przy której z kolei znajdują się niskie, prostokątne dobudówki: od pn. kruchta, od pd. skarbczyk połączony z zakrystią. Świątynię wymurowano z kamienia, częściowo otynkowano z uwypukleniem kamiennego wątku murów i ujęto szkarpami. Korpus nakrywa dwuspadowy dach z wieżową sygnaturką, a pozostałe części budowli dachy  i pulpitowy, dwuspadowym i pięciopołaciowy. Elewacje kościoła są skromne, rozczłonkowane nietynkowanymi skarpami i zwieńczone kostkowym gzymsem z tyłu . Wmurowano w nie kamienne tablice z datami: 1550 (wsch. skarpa zakrystii) i 1899 (szczyt kaplicy pd.), a także klasycystyczny nagrobek Wojciecha Donieckiego (zm. 1815 r.) (pd. ściana zakrystii). Wejścia do kościoła (z kruchty do nawy i boczne) akcentowane są kamiennymi, renesansowymi portalami z 3 ćw. XVI wieku. Wnętrze świątyni nakrywają sklepienia: kolebkowe z lunetami z nałożonymi żebrami o układzie sieciowym (w nawie ze zwornikami z herbami), kolebkowe z lunetami z nałożonymi żebrami o układzie krzyżowym (w prezbiterium ze zwornikami z herbami fundatorów), kolebkowe z lunetami (w kaplicach pd. i pn., zakrystii), kolebkowe (w skarbczyku) i stropy (w kruchtach pn. i zach.). Sklepienie i górne części ścian nawy pokrywają polichromie o motywach roślinnych i figuralnych, z 1606 r., na co wskazuje inskrypcja na łuku tęczowym. Fragmenty malowideł z XVII w. znajdują się również na pd. ścianie prezbiterium (Chrystus w półpostaci). Wejście z prezbiterium do zakrystii podkreśla kamienny portal z 3 ćw. XVI wieku. W jej wnętrzu umieszczono kamienny lawaterz z k. XVI w.-1 poł. XVII w. (wyk. nieustalony warsztat pińczowski?). Wśród wyposażenia wnętrza świątyni godnymi uwagi są m.in.: ołtarz gł. z lat 30.-40. XVII w., ołtarz boczny NMP z 1729-30, najpewniej autorstwa Jana Eliasza i Henryka Hoffmanów, nagrobki Stanisława Tarnowskiego z 1569 r. (wg grafiki Sebastiano Serlio, wyk. Jan Michałowicz z warsztatem) i ks. Zbigniewa Ziółkowskiego (zm. 1553, atryb. krąg J. Michałowicza) oraz  „marmurowe” epitafia duchownych z 2 poł. XVII w.  (wszystkie proj. i wyk. nieustalone warsztaty z Dębnika).

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu z proboszczem.

Opr. Łukasz Piotr Młynarski, OT NID w Kielcach, 08-04-2015 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Krzysztof Starzec.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.70481, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.7646