Usytuowanie i opis

Grodzisko położone jest kilkanaście kilometrów na południowy wschód od Głogowa, około 2 km na północ od Chobieni, w dawnej kolonii Chobinek, na krawędzi wysoczyzny przylegającej do doliny Odry. Ten teren wchodzi w skład mezoregionu Wzgórz Dalkowskich (318.42 wg J. Kondrackiego). Między Chobienią a Rudną, rozciągają się tzw. Pagórki Chobieńskie (wysokość do 207 m. n.p.m.), które w kierunku wschodnim przechodzą w dyluwialną wysoczyznę (ok. 94 m. n.p.m.).

Średnica majdanu grodu chobieńskiego wynosiła ponad 40 m, szerokość wałów u podstawy około 14 m. Długość zachowanych wałów wynosi 119 m. Można przypuszczać, że brama zlokalizowana była w zachodniej części wału, np. w miejscu, które w okresie międzywojennym służyło jako wjazd na uprawiane na majdanie pole. Podobnie, jak w wypadku wielu innych wczesnośredniowiecznych założeń obronnych zabudowa grodowa koncentrowała się przy wałach, a środek majdanu pozostawał niezbudowany. W trakcie badań wykopaliskowych odkryto m.in. cysternę służącą do przechowywania zapasów wody. Obok niej znaleziono jamę o wymiarach: 3,4 m szerokości oraz co najmniej 6,6 m długości i głębokości 0,65 m interpretowaną jako pozostałość budynku mieszkalnego. Nie wiadomo czy był to budynek w konstrukcji zrębowej wzmacniany dodatkowymi słupami czy budynek słupowy właściwy.

Historia

Gród w Chobieni powstał prawdopodobnie około połowy IX wieku na terytorium plemiennym Dziadoszan. Funkcjonował 50 lat, a jego kres mógł mieć związek z walkami toczonymi między lokalnymi przywódcami. W X w. na terytorium chobieńskim istniało już wyłącznie osadnictwo otwarte. Pod koniec X wieku w pobliżu przeprawy przez Odrę powstała osada, z której wykształciła się wieś a potem miasteczko Chobienia.

Stan i wyniki badań

Grodzisko w Chobieni było znane już w XVIII wieku. Oznaczono je na mapie z lat 1764/70 jako Schwedenschanze. W połowie lat 30. XX wieku o grodzisku było głośno w związku ze sporem, który toczył ówczesny wrocławski urząd konserwatorski z właścicielem gruntu Leo Oser'em o niszczenie zabytku. Leo Oser, który czuł się pokrzywdzony zakazami wydawanymi przez urząd wystosował w tej sprawie list do Adolfa Hitlera. Na szczęście urząd konserwatorski był na tyle skuteczny, że grodzisko udało się uratować od całkowitego zniszczenia.

Badania:

koniec XIX wieku - H. Söhnel - pastor ze Starej Rudnej, miłośnik starożytności penetrował i opisywał grodziska w najbliżej okolicy. Odwiedził również grodzisko w Chobieni.

1891 - Hans Seger jako pierwszy profesjonalny badacz dokonał opisu grodziska i pozyskał fragmenty ceramiki, które sklasyfikował jako „późnosłowiańskie”

1933 - nauczyciel Juhnke znalazł kolejne ułamki ceramiki słowiańskiej i wyroby krzemienne o nieznanej proweniencji

lata 20 - 30. XX wieku - Max Hellmich prowadził oględziny stanowiska. Dokonał pomiarów i wykonał pierwszy szkic obiektu:

1957, 1964, 1966, 1973? - badania powierzchniowe Konserwatora Zabytków Archeologicznych.

1966 - badania sondażowe prowadzili Tadeusz Kaletyn, Stanisław Siedlak i Jerzy Lodowski. Założono niewielki wykop sondażowy na majdanie grodziska. Pozyskano ceramikę, którą datowano na X/XI - XII w. Z powyższym datowaniem nie zgadzał się Mieczysław Kaczkowski, który twierdził, że grodzisko pochodzi z IX wieku. Obiekt opisany został wówczas jako założenie o wymiarach 37 x 30 m, otoczone owalnym wałem zachowanym na długości 2/3 obwodu,. Wysokość wału w najlepiej zachowanych miejscach od strony zewnętrznej dochodzić miała do 6 m, a od wewnętrznej do 3 m. Od południowego wschodu i północy zachowały się ślady fosy.

2010 - badania wykopaliskowe prowadzili Dominik Nowakowski, Frank Biermann i Andreas Kieseler. W trakcie tych badań założono 3 wykopy o łącznej powierzchni 109 m kw. - pierwszy w obrębie wału z przedłużeniem na majdan, drugi i trzeci na majdanie przy wale północnym. W trakcie prac wykopaliskowych udało się zbadać konstrukcję wału, elementy rozplanowania grodu oraz pozyskać materiał zabytkowy i dendrologiczny, dzięki któremu ustalono rzeczywistą chronologię obiektu.

Na podstawie wyników badań dendrochronologicznych dębowego drewna pozyskanego z młodszego wału wyróżniono dwie fazy budowlane:

pierwsza - prawdopodobnie ok. 848-850 roku;

druga - krótko po 855 r., przypuszczalnie około roku 860.

W trakcie badań wykopaliskowych odkryto m.in. 1698 ułamków ceramiki, głównie wczesnośredniowiecznej. Jeden fragment z odciskiem sznura (neolit), 64 ułamki ceramiki typowej dla kultury łużyckiej (III okres epoki brązu - okres halszatcki) świadczą o pradziejowym, przedgrodowym osadnictwie na tym obszarze. Wiele ułamków ceramiki wczesnośredniowiecznej nosiło ślady zdobienia, np. w postaci linii wykonanych grzebykiem czy żeberkowych listew plastycznych. Dominującą formą ceramiczną były garnki ale oprócz nich znaleziono również pozostałości dwóch pucharów, prażnic, ułamka talerza. Oprócz ceramiki pozyskano osełki i brus czyli kamień szlifierski, przęślik, dwa noże w tym jeden wolutowy, szydła kościane i żelazne, kościaną łyżwę, fragment topora-czekana, elementy biżuterii (szklane paciorki i fragment kolczyka).

W jamach gospodarczych i w obrębie wału odkryto liczne kości zwierzęce, głównie zwierząt hodowlanych takich jak bydło i świnie, ale także owiec-kóz, konia, kury. Tylko 7% materiału kostnego stanowiły kości zwierząt dziko żyjących (jelenie, sarny, dziki, bobry i zające, ptactwo: żuraw, kaczka krzyżówka, poza tym łuski i ości karpia, szczupaka, sandacza i suma). Znaleziono również kości ludzkie (rzepka kolanowa i fragment czaszki), być może związane z ofiarą zakładzinową umieszczoną przez budowniczych pod lub w wale 1 fazy grodu.

Zabytek jest dostępny, do oglądania w bezlistnych porach roku. Z Chobieni prowadzi tzw. Szlak Dziadoszan, który niestety omija grodzisko.

oprac. Donata Trenkler, OT NID we Wrocławiu, 25-07-2017 r.