Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

d. Akademia Chełmińska - Zabytek.pl

d. Akademia Chełmińska


budynek użyteczności publicznej 1692 r. Chełmno

Adres
Chełmno, Szkolna 6

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. chełmiński, gm. Chełmno (gm. miejska)

Budynek obecnego Gimnazjum nr 1 w Chełmnie, ze względu na liczne przebudowy zatracił swoje pierwotne, barokowe walory stylowe, niemniej może poszczycić się wyjątkową historią.

Mianowicie, w 1756 r. Akademia Chełmińska uzyskała status kolonii Uniwersytetu Jagiellońskiego, w której wykładali m.in. krakowscy profesorowie. Kształcone były tam osobistości osiągające w późniejszych latach liczne sukcesy. Do takich postaci zaliczyć należy ks. Stanisława Kujota, zasłużonego historyka Pomorza, prezesa Towarzystwa Naukowego w Toruniu oraz wybitnego chirurga Ludwika Rydygiera – w Chełmnie przeprowadził pierwszą na świecie resekcję żołądka, był profesorem uniwersytetów w Krakowie i Lwowie (tego ostatniego był również rektorem).

Historia

Pierwsze próby założenia w Chełmnie uniwersytetu w 1386 i 1434 r. okazały się bezowocne. Natomiast od 1470 r. (lub 1473 r.) istniało tu Studium Particulare, prowadzone przez Braci Wspólnego Życia – sprowadzonych z Niderlandów i jedynych przedstawicieli tego zgromadzenia. Istnieje prawdopodobieństwo, że uczniem chełmińskiej szkoły był również Mikołaj Kopernik. Jednak szkoła ta upadła pod koniec lat 30. XVI w. Nowe gimnazjum założono w 1554 r., lecz ze względu na upodobanie tamtejszej kadry do reformacji, nie uzyskało ono poparcia ze strony biskupów chełmińskich, władających miastem i ta placówka także upadła. Gimnazjum założone w ostatnich latach XVII w., uzyskało status Akademii Chełmińskiej (bez praw szkoły wyższej) w 1692 r. i wówczas wybudowano obecną siedzibę. Przez lata dążono do nawiązania ściślejszych kontaktów z Uniwersytetem Jagiellońskim, co zaowocowało w 1756 r. uzyskaniem statusu jego kolonii akademickiej. Wtedy też dwupiętrową szkołę przedłużono o pięcioosiowy budynek od zachodu. Jednak w 1779 r., na polecenie władz pruskich, szkołę musieli opuścić profesorowie krakowscy. W konsekwencji zamknięto ją w 1818 roku. Niespełna dwadzieścia lat później ponownie otworzono gimnazjum funkcjonujące do lat 70. XIX wieku. Niestety wielokrotne rozbudowy i przekształcenia spowodowały zatracenie wyraźnych, barokowych cech budynku. W czasie jednego z remontów – w I poł. XIX w. – zniesiono drugie piętro. Nowe elewacje i wspólny dach na obu częściach szkoły (starszej i nowszej) wykonano w III ćw. XIX wieku.

Opis

Budynek dawnej Akademii Chełmińskiej usytuowany jest w zachodniej części starego miasta – między rynkiem a murem obwodowym; na rogu ulic Franciszkańskiej i Szkolnej. Frontem zwrócony na południe. 

Wzniesiony na rzucie wydłużonego prostokąta z wydatnym ryzalitem w elewacji północnej. Budynek składa się z części głównej, krytej dachem dwuspadowym oraz dobudówki – po stronie zachodniej – z dachem pulpitowym. 

Pierwotnie elewacja utrzymana była w stylu barokowym, jednak w wyniku licznych remontów i przebudów został on zatarty. Ściana frontowa z wejściem głównym i tylna są dwunastoosiowe. Elewacja wschodnia – trójosiowa z trójkątnym szczytem, zachodnia – w przyziemiu, pięcioosiowa z umieszczonym w osi środkowej wejściem i trójosiowa – na piętrze. 

Każda kondygnacja zdobiona boniowaniem i wydzielona profilowanym gzymsem pośrednim. W przyziemiu lekko wysunięty profilowany cokół. Okna na pierwszym piętrze obwiedzione opaskami tynkowymi, zamknięte od góry gzymsami nadokiennymi. 

Wnętrze budynku dwutraktowe, rozdzielone korytarzem biegnącym wzdłuż całej jego długości. Klatka schodowa w wydzielonym trakcie frontowym – schody dwubiegowe ze spocznikiem. Z wcześniejszych budynków zachowały się m.in. fragmenty ściany gotyckiej, zdobionej wnękami z polichromią oraz nowożytne wnęki w korytarzu (miejsca służące do palenia w piecach). 

Zabytek dostępny. Obecnie mieści się w nim Gimnazjum nr 1 im. Akademii Chełmińskiej.

Oprac. Mateusz Załuska, 07-12-2015 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.118243, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.228740