Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Jacka - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Jacka


kościół 1911 - 1915 Bytom

Adres
Bytom, Stanisława Witczaka

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Bytom, gm. Bytom

Monumentalny kościół jest jednym z najcenniejszych przykładów architektury późnej fazy neoromanizmu, charakterystycznej dla panowania Wilhelma II, powstałej na obszarze Górnego Śląska.

Obiekt został wzniesiony na wzór średniowiecznej katedry w Limburgu nad Lahnem. Zarówno jego bryła, jak również zastosowana dekoracja (z elementami secesyjnymi) wykazuje się wysokimi walorami artystycznymi.

Historia

Obiekt usytuowany jest w obszarze bytomskiej dzielnicy Rozbark. Na terenie obecnego kościoła w 1740 r. została wzniesiona drewniana kaplica „przy źródle”. W 1801 r. na jej miejscu zbudowano murowany kościółek pw. św. Jacka, który spłonął w 1868 r. W związku z tym, w 1873 r. podjęto decyzję o budowie murowanej kaplicy zlokalizowanej obok źródełka. Projekt autorstwa Jana Kowolika został zrealizowany w 1875 r. W krótkim czasie kaplica stała się jednak zbyt mała dla wzrastającej liczby wiernych. Ówczesny proboszcz parafii Wniebowzięcia NMP w Bytomiu, ks. Emanuel Buchwald, zainicjował budowę oddzielnego kościoła dla dzielnicy Rozbark. Został on zaprojektowany przez Maksa Giemzę z Katowic, a budowniczym był F. Neumann z Bytomia. Obiekt wzniesiono w stylu neoromańskim, a wzorem była katedra w Limburgu nad Lahnem. Kamień węgielny pod budowę położono 12 maja 1908 r. Poświęcenie kościoła miało miejsce 27 sierpnia 1911 r., a konsekracji dokonał 8 kwietnia 1915 r. biskup wrocławski kard. Adolf Bertram. W 1915 r. kościół został wydzielony z parafii Wniebowzięcia NMP w Bytomiu. 14 kwietnia 1913 r. wybrano pierwszego proboszcza, którym został ks. Franciszek Strzybny. Witraże dla kościoła zaprojektowane przez szkołę krakowską zostały wykonane w Berlinie w firmie Bunscha, natomiast dzwony odlano w firmie F. Otto Memlingen-Bremen.

Opis

Kościół zlokalizowany jest na placu między ulicami Jana Matejki i Stanisława Witczaka. Obiekt jest otoczony ogrodzeniem.

Kościół jest orientowany, murowany z piaskowca. Został wzniesiony na planie krzyża łacińskiego złożonego z trzech naw, transeptem zamkniętym trójbocznie oraz zamkniętego półkoliście prezbiterium z obejściem ujętego po bokach zakrystiami i kaplicami dolnego i górnego kościoła. Bryła kościoła jest zróżnicowana. Korpus główny jest dwupoziomowy. W elewacji frontowej dominują dwie kwadratowe, sześciokondygnacyjne wieże flankujące korpus główny. Wieże zakończone są trójkątnym szczytem z umieszczonym centralnie triforium i dwiema rozetami po bokach. W korpusie głównym, na osi środkowej znajduje się portal uskokowy z figuralnym tympanonem. Całość wieńczy trójkątny baldachim z krzyżem umieszczonym na środku. Powyżej znajduje się duża rozeta wypełniona witrażem. Nad nią gzyms arkadkowy oddzielający trójkątny szczyt z centralnie umieszczonym triforium i dwiema rozetami po bokach. Po bokach wież umieszczono absydy, w których znajdują się klatki schodowe prowadzące na emporę chóru muzycznego. Elewację północną i południową obejmują dwuosiowe wieże, pięcioosiowy korpus główny, trójosiowy transept i trójosiowa część prezbiterialna. Fasady wieży są analogiczne jak w elewacji frontowej, z dostawionym na wysokości drugiej kondygnacji półokrągłymi wieżyczkami, w których umieszczono wejście do wieży. Od strony zachodniej bryła rozczłonkowana. Składa się z półkolistego, dwukondygnacyjnego obejścia prezbiterium z flankującymi budynkami zakrystii i zejściami do krypty. Powyżej umieszczona jest apsyda prezbiterium ujęta dwoma wieżami z dwóch stron. Po bokach absydy prezbiterium dostawione są kwadratowe wieże z przylegającymi absydkami. Dachy kościoła pokryte są blachą miedzianą. Jedynie dachy wież flankujących prezbiterium oraz absydy obejścia kryte są ceramiczną dachówką typu mnich i mniszka. Nad skrzyżowaniem znajduje się sygnaturka. Wnętrze kościoła górnego - bazylikowego przekryte jest stropem, nawy oddzielone są między sobą kolumnami o dekoracyjnych kapitelach. W części wschodniej umieszczono emporę, w części zachodniej prezbiterium wydzielone transeptem. W części wschodniej znajduje się chór muzyczny. Wnętrze kościoła dolnego - halowego zostało podzielone na trzy nawy oddzielone od siebie kolumnami o kostkowych kapitelach i neoromańską płaskorzeźbą. Prezbiterium zamknięte jest absydą z podwójnym obejściem. W nawie głównej umieszczono sklepienie krzyżowe z gurtami, w nawach bocznych kolebkowe z lunetami na gurtach, a w obejściach kolebkowe. Nawy oddzielone są między sobą kolumnami. W części północnej i południowej umieszczono kaplice. We wnętrzach znajdują się zachowane pierwotne elementy i dekoracje. Rzeźby ołtarza głównego są autorstwa Georga Schreinera z Ratyzbony. Ołtarze boczne i ołtarz główny w kościele dolnym wykonał J. Starck. Natomiast autorem malowideł ściennych (m.in. w krypcie św. Józefa) był Otto Kowalewski z Katowic.

Kościół jest dostępny dla zwiedzających przed i po Mszy Świętej.

Oprac. Sabina Rotowska, OT NID w Katowicach, 17-11-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: neoromański

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.108066, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.289924