Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół klasztorny franciszkanów, ob. parafialny pw. św. Wojciecha - Zabytek.pl

kościół klasztorny franciszkanów, ob. parafialny pw. św. Wojciecha


kościół XV w. Bytom

Adres
Bytom, Klasztorny

Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Bytom, gm. Bytom

Jeden z pierwszych na Górnym Śląsku kościołów zakonu franciszkanów, funkcjonujący z przerwami od XIII w.

do dnia dzisiejszego. Posiada wartość artystyczną oraz historyczną w skali regionu.

Historia

Zakon Franciszkanów został sprowadzony do Bytomia w poł. XIII w. z inicjatywy ks. opolsko-raciborskiego Władysława I, który nadał zakonnikom niezabudowany wówczas teren pd.-wsch. części miasta Bytom pod budowę kompleksu klasztornego, w tym przedmiotowego kościoła. Został on wzniesiony z drewna w 1258 r. W 1437 r. zakonnicy popadli w niełaskę i zostali wypędzeni z miasta przez sympatyzujące z husytami mieszczaństwo. Na ich miejsce przybyli franciszkanie o ściślejszej regule zwani bernardynami i w poł. XV w. zastąpili budynki drewniane murowanymi. Pierwotna murowana świątynia, orientowana, wzniesiona na planie prostokąta z wieżą od zach. i zabudowaniami klasztornymi od pd. była wzmocniona kamiennymi przyporami i nakryta sklepieniem krzyżowym. Składała się z wydłużonego prezbiterium oraz chóru konwentualnego. W 1560 r. skutkiem nasilenia się wpływów protestantyzmu klasztor bernardynów zlikwidowano, a zakonników wygnano. W czasie kontrreformacji budowla znajdowała się w rękach protestantów. Po ok. pięćdziesięciu latach do kościoła i klasztoru powrócili bracia mniejsi, zastali kościół zdewastowany. Jego odbudowa była możliwa dopiero w 1783 r. przy wsparciu hrabiów Henckel von Donnersmarck, którzy od 1691 r. mieli tu swoją rodzinną kryptę grobową. Świątynia została gruntownie przebudowana w stylu barokowym i w tym kształcie zachowała się do dnia dzisiejszego. Do wydłużonego prezbiterium dobudowano nawę główną i wieżę z kruchtą. Wnętrzu nadano barokowy wystrój. W 1810 r. majątek zakonu bernardynów został oddany miastu. Kościół czasowo użytkowano jako lazaret, później jako magazyn. Zły stan budynku zmusił Donnersmarcków do likwidacji ich nekropolii, a szczątki zmarłych przeniesiono do kościoła mariackiego w 1827 r. W 1833 r. świątynię oddano w ręce parafii ewangelickiej. W tym czasie rozebrano część muru odgradzającego prezbiterium wraz z chórem od nawy kościoła, wymieniono marmurową posadzkę na nową (1862 r.) oraz podwyższono miejsce, w którym stał ołtarz główny. Po zakończeniu II wojny światowej, w 1947 r. obiekt ponownie stał się świątynią katolicką i otrzymał obecne wezwanie św. Wojciecha. W 1964 r stał się samodzielną parafią.

Opis

Kościół usytuowany jest w obrębie dawnych murów miejskich Bytomia, na pd.-wsch. od zabudowy rynku głównego, przy placu Klasztornym. Od pd. i zach. przylega do ciągu zabudowy miejskiej. Jest obiektem orientowanym, murowanym z kamienia i cegły, otynkowanym i jednonawowym. Do węższego prosto zamkniętego prezbiterium od pd. przylega zakrystia i kruchta. Całość nakrywają osobne dachy - trójspadowy nad nawą, dwuspadowy nad prezbiterium. Od zach. w korpus nawowy została wkomponowana prostokątna wieża o zaokrąglonych narożach, zwieńczona spłaszczonym baniastym hełmem z latarnią. Elewacja zach. (fasada) jest jednoosiowa, z usytuowanym centralnie prostokątnym neobarokowym portalem, zwieńczonym przerwanym naczółkiem segmentowym. Ponad nim znajduje się tondo z figurą półplastycznego Chrystusa, zwieńczone naczółkiem falistym. Ścianę wieńczy uskokowy gzyms, nad którym wznosi się wieża ujęta spływami wolutowymi, artykułowana lizenami oraz prostokątnymi otworami okiennymi zamkniętymi łukiem odcinkowym z kluczem. Elewacje północnej nawy i prezbiterium mają charakter barokowy, są symetryczne, urozmaicone lizenami oraz otworami okiennymi analogicznymi jak w wieży. Elewacja prezbiterium jest oszkarpowana z portalem na osi środkowej. Wnętrze utrzymane jest w stylu późnobarokowym. Trzyprzęsłową nawę nakrywa sklepienie żaglaste na gurtach, natomiast prezbiterium jest nakryte sklepieniem krzyżowym również na gurtach. Większość wyposażenia wnętrza kościoła jest współczesna.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Dorota Bajowska, OT NID w Katowicach, 14-11-2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.96684, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.268432