Wzniesiona w k. XIX w. jako integralny element zabudowy północnej pierzei bytomskiego rynku jest materialnym świadectwem rozwoju miasta i posiada duże znaczenie dla dziedzictwa kulturowego regionu.

Historia

Kamienica z dwiema oficynami bocznymi wzniesiona w latach 1896-1897 dla L. Tischauera wg projektu Johanna Utlera i Alberta Bohma. Prace instalacyjne wodno-kanalizacyjne przeprowadzono w 1903 r. W trakcie II  wojny kamienica uległa częściowemu zniszczeniu. W 1947 r. budynek poddano pracom remontowym polegającym na częściowej przebudowie wnętrz poszczególnych pięter, wymianie stropów oraz częściowej wymianie dachu. W 2003 r. przeprowadzono renowację budynku, w trakcie której zrekonstruowano sterczyny i dekoracje szczytów oraz dodano inskrypcję „A.D. 1896 i REN. 2003”. Podczas remontu wymieniono stolarkę okienną, zewnętrzną i stolarkę drzwiową i wprowadzono współczesne witryny. We wnętrzu kamienicy w sieni wprowadzono stylizowany na historyczny wystrój sztukatorski oraz wymieniono posadzki (sień i klatka schodowa).

W kamienicy mieścił się w 1905 r. sklep Hermann Rosenthal/Walter&Co. W okresie międzywojennym w budynku utworzono pensjonat dla przesiedleńców z polskiej części Śląska, mieściła się piekarnia i lodziarnia. Po wojnie w budynku funkcjonował bar mleczny.

Opis

Kamienica usytuowana na prostokątnej działce przyrynkowej, w pd. części kwartału zabudowy ograniczonego od pd. Rynkiem, od pn. pl. Grunwaldzkim, od zach. ul. Podgórną i od wsch. ul. Targową. Usytuowana w linii pn. pierzei Rynku. Od zach. przylega do budynku mieszkalnego nr 11, a od wsch. sąsiaduje z niezabudowaną działką. Od tyłu z dwiema przyległymi oficynami bocznymi zgrupowanymi wokół wąskiego podwórza. Kamienica eklektyczna, prostopadłościenna, trzypiętrowa z użytkowym poddaszem, podpiwniczona, kryta wysokim dachem mansardowym z lukarnami. Połać dachowa od strony frontowej kryta dachówką ceramiczną. Lukarny w oprawach architektonicznych, osadzone w linii fasady, kryte daszkami pulpitowymi. Elewacja frontowa (pd.) czterokondygnacyjna, z dodatkową kondygnacją na poziomie poddasza. Trójdzielna, symetryczna, z umieszczonym na osi trójkondygnacyjnym wykuszem, zwieńczona w partii środkowej schodkowym szczytem. Na poziomie przyziemia licowana współczesną okładziną kamienną, trzyosiowa, z umieszczonym na osi otworem wejściowym do sieni oraz z szerokimi otworami witryn z wejściami do lokali usługowych w przyziemiu. Główny otwór wejściowy prostokątny, zamknięty łukiem odcinkowym, z profilowanym obramieniem, ujęty od góry wspornikiem wykusza w formie ostrołukowego kozuba podpartego wspornikami. Osie drzwiowe w otworach witryn ujęte historycznymi, stalowymi słupkami imitującymi pilastry. Elewacja na poziomie I-III piętra licowana cegłą klinkierową w kolorze piaskowym, w partiach wykusza, lukarn i osiach okiennych tynkowana, urozmaicona tynkowanym detalem architektonicznym i dekoracją sztukatorską. Osie boczne artykułowane szerokimi otworami okiennymi lub balkonowymi (na I piętrze), prostokątnymi lub zamkniętymi odcinkowo (na III piętrze), ujętymi obramieniami z profilowanymi ościeżami, profilowanymi podokiennikami, na poziomie I-II piętra zwieńczonymi odcinkowymi gzymsami na konsolkach. Na poziomie I piętra umieszczone szerokie balkony, zaokrąglone w partiach bocznych, ujęte kutymi, ozdobnymi, koszowymi balustradami. Elewacja wykusza artykułowana trzema szerokimi otworami okiennymi, prostokątnymi lub zamkniętymi odcinkowo (na III piętrze), ujętymi obramieniami z profilowanymi ościeżami, profilowanymi podokiennikami, na poziomie I piętra zwieńczonymi schodkowym frontonem z płyciną. W strefach podokiennych na wysokości I i III piętra prostokątne płyciny z dekoracją sztukatorską. Narożniki wykusza zaakcentowane ozdobnym profilowaniem. Zwieńczona profilowanym, gierowanym gzymsem, przełamanym w partii wykusza, opartym na czterech nadwieszonych w osiach międzyokiennych, boniowanych pilastrach z kapitelami zdobionymi maskami. Na gzymsie osadzona niska attyka, przerwana w partiach lukarn i szczytu wieńczącego, artykułowana rzędem niewielkich blend, zwieńczona profilowanym, 217 przełamanym gzymsem. Szczyt wieńczący środkową partię elewacji osadzony na gzymsie wieńczącym, dwupłaszczyznowy, od frontu trójkątny, z tyłu schodkowy, artykułowany w partii środkowej otworem w kształcie wolego oka, ujętego opaską z klińcami. Trójkątny kształt szczytu zwieńczony gzymsem, podkreślonym boniowanymi ciosami. Partie schodkowe artykułowane blendami, ujęte dwubocznymi lizenami, zwieńczone odcinkami gierowanego gzymsu ze sterczynami oraz wolutkami w uskokach. Obie lukarny ukształtowane analogicznie, w oprawie architektonicznej od frontu, prostokątne, zwieńczone wklęsło-wypukłymi szczytami. Artykułowane parami wąskich otworów okiennych zamkniętych odcinkowo, z profilowanymi ościeżami, ujętymi dwubocznymi pilastrami ze sterczynami, przewiązanymi ze strefą gzymsu. Ozdobne frontony zwieńczone łamanym gzymsem, wypełnione dekoracją kartuszową. Elewacja tylna (pn.) docieplona, tynkowana, w przyziemiu licowana ceramicznymi płytkami imitującymi ceglany wątek. Pięciopiętrowa, trójdzielna, z dwiema bocznymi partiami, przyległymi do oficyn, ustawionymi pod kątem. W partii środkowej artykułowana prostokątnym otworem wejściowym do klatki schodowej, powyżej dużymi otworami okiennymi na poziomie półpięter. W partiach bocznych artykułowana prostokątnymi otworami okiennymi na poziomie poszczególnych pięter. Stolarka okienna wtórna, od strony frontowej pod względem podziałów i sposobu opracowania imitująca historyczną. Zachowane oryginalne słupki międzyokienne w formie pilastrów i półkolumn w otworach w fasadzie. Stolarka drzwiowa w klatce schodowej wtórna, najprawdopodobniej wzorowana na historycznej. Wnętrze kamienicy dwutraktowe, z usytuowaną na osi sienią, połączoną z klatką schodową ulokowaną w trakcie tylnym. Schody w klatce schodowej łamane z duszą, dwubiegowe, zabiegowe z podestami na piętrach i półpiętrach, stalowe, z ażurowymi podstopnicami, drewnianymi stopnicami oraz kutymi, wtórnymi (?) balustradami. W duszy współczesny szyb windowy. Posadzki w sieni i klatce schodowej wtórne. Wystrój sztukatorski ścian i podwieszonego sufitu oraz kamienne okładziny ścienne wtórne, stylizowany na historyczne. Wewnętrzna stolarka drzwiowa, stylizowana na historyczną, wtórna. Obie przyległe od pn. oficyny boczne prostopadłościenne, zróżnicowane pod względem długości (niezachowane partie pn.), czteropiętrowe, kryte dachami pulpitowymi. Elewacje od strony podwórza docieplone, tynkowane i licowane płytkami ceramicznymi w strefie przyziemia, analogicznie jak tylna elewacja budynku frontowe. Artykułowane rzędami prostokątnych otworów okiennych, rozmieszczonymi na poziomie czterech pięter w siedmiu osiach (oficyna zach.) i dwóch osiach (oficyna wsch.). W oficynie zach. w osi pn. otwór wejściowy do klatki schodowej. Wnętrza obu oficyn jednotraktowe, niedostępne.

Obiekt o ograniczonym dostępie.

Oprac. Dorota Bajowska, Pracownia Terenowa NID w Katowicach, 01.2023 r.

Bibliografia

• Archiwum miejskie w Bytomiu, Dokumentacja budowlana, sygn. 1485.
• Karta Ewidencyjna Zabytków Architektury i Urbanistyki, Dom mieszkalny, oprac. M. Błahut, lipiec 1991 (Archiwum Zakładowe WUOZ w Katowicach).
• A. Gano-Kotula, Architektura śródmieścia Bytomia, Gliwice 1995.