Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół zabudowy stacji wodociągów Las Gdański - Zabytek.pl

zespół zabudowy stacji wodociągów Las Gdański


architektura przemysłowa 1900 r. Bydgoszcz

Adres
Bydgoszcz, Gdańska 242

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. Bydgoszcz, gm. Bydgoszcz

Dobrze zachowany przykład zespołu zabytkowej architektury poprzemysłowej w Bydgoszczy.Wraz z wieżą ciśnień położoną na Wzgórzu Wolności jest przykładem wzorcowej adaptacji budynków historycznych, zabytków techniki i budownictwa poprzemysłowego do nowych, muzealnych funkcji.

Historia

Zespół budynków stacji pomp miasta składający się z hali pomp, wieżyczki studni zbiorczej, budynku administracyjno-mieszkalnego i zabytkowego ogrodzenia powstał w latach 1899-1900, według projektu berlińskiego architekta Franza Marschalla jako jeden z elementów nowoczesnego systemu wodno-kanalizacyjnego w Bydgoszczy składającego się ponadto z wieży ciśnień przy ul Filareckiej i stacji pomp kanałowych przy ulicy Jagiellońskiej. Już w 1885 roku sporządzono geologiczną mapę Bydgoszczy w celu wybrania miejsca przyszłego ujęcia wody dla miasta, które zlokalizowano na terenie leśnictwa Bocianowo, w odległości 3 km od ówczesnej granicy miasta. Architektura zespołu utrzymana została w stylistyce eklektycznej z przewagą cech i form  neogotyckich z bogatą dekoracją ceglano-snycerską. Pomiędzy budynkami na terenie stacji przy Gdańskiej znajduje się też  kolejna stacja pomp powstała w 1937 roku. Po pracach konserwatorsko - adaptacyjnych trwających od 2001 roku do 2012 roku budynki stacji (hala pomp, wieżyczka) zostały zaadaptowane na potrzeby powołanego w 2012 roku Muzeum Wodociągów. Dziś hala pomp spełnia funkcje konferencyjno-muzealne. Na terenie stacji znajduje się ponadto ścieżka edukacyjna eksponująca zabytkowe urządzenia wodociągowe.

Opis

Zespół budynków stacji usytuowany jest w północnej części miasta, w odległości 1,5 km od centrum, po wschodniej stronie ulicy Gdańskiej, tuż za wiaduktem kolejowym. Budynek stacji pomp założony na rzucie zwartego prostokąta z przylegającym do niego prostokątnym ryzalitem; wnętrze jednoprzestrzenne z wejściem w strefie ryzalitu. Bryła symetryczna, z prostopadłościennym korpusem i ryzalitem o tej samej wysokości, Budynek parterowy, podpiwniczony z poddaszem. Elewacje  analogiczne ze wszystkich stron z rytmicznym układem dwuuskokowych szkarp z ostrołukowymi wykrojami okien. Całość wieńczy ciągły gzyms kostkowy i ceglany fryz arkadkowy przechodzący w partiach szczytów w schodkowy, trójuskokowy. Ściany szczytowe z ostrołukową, trójpodziałową blendą z masywną rozetą na osi. Szczyty przesłonięte ażurową dekoracją snycerską z masywnych belek z guzami w układzie promienistym. W linii kalenicy drewniany ozdobny pazdur.  Wnętrze przekształcone w wyniku adaptacji budynku na cele muzealno-wystawowe (zaślepiony ocembrowanie maszynowni) z zachowanym rzędem ozdobnych słupów z rozbudowanymi głowicami.  Na osi słupów kolumny o ozdobnych trzonach i rozbudowanych głowicach  podtrzymujących dekoracyjne, sfazowane belki stropowe. Na ścianach północnej i południowej arkadowe, ceglane gzymsy podtrzymujące szyny suwnic. Na gzymsie rytmiczny układ ceglanych pilastrów podtrzymujący drewniany fryz podstropowy. Zachowana oryginalna dekoracja snycerska sali: boazerie, stropy, fryzy i kolumny oraz witraże w nadślemiach okien z motywami czapli i łabędzia. Budynek administracyjny założony został na nieregularnym planie zbliżonym do litery „U”. Bryła składająca się z prostopadłościennych, zestawionych ze sobą brył krytych wielopołaciowymi dachami: dwuspadowym korpusu, naczółkowymi ryzalitów i sześciobocznym, wysokim, ostrobocznym dachem wieży. Całość kryta dachówką. Budynek jest podpiwniczony, jedno- i dwupiętrowy. Ściany ceglane rozczłonkowane zróżnicowanymi otworami okiennymi z ozdobnym fryzem arkadowym pod okapem i bogatą dekoracją snycerską w ścianach szczytowych. Wysmukła wieża nieznacznie odsunięta od osi elewacji, z najwyższą kondygnacją o konstrukcji szachulcowej, z belkami szachulca wydzielającymi tynkowane pola. Wejścia do budynku z uskoku elewacji i w strefie wieżowej. Wnętrza dwutraktowe z dwoma klatkami schodowymi z zachowanymi cz. oryginalnymi ceramicznymi posadzkami i stolarką. Wieżyczka studni zbiorczej założona została na rzucie koła z niewielkimi ryzalitami zwieńczona dachem stożkowym z latarnią i ośmioboczną, stożkową iglicą. Bryła w kształcie walca z wejściem z większym ryzalicie. Ryzality zamknięte górą szczytami schodkowymi w ostrołukowymi blendami w których wąskie, zamknięte odcinkowo okienka. Na obwodzie szeroki, schodkowy fryz. Na szczycie dachu drewniana konstrukcja wentylacji i na osi hełmu drewniany pazdur. Ogrodzenie zachowane po stronie północnej i południowej terenu, ceglane, rozczłonkowane, wieloprzęsłowe dzielone na przęsła kwadratowymi na rzucie filarami nakrytymi ceglanymi daszkami dwuspadowymi. Odcinek muru rozczłonkowany lizeną na dwie płyciny z fryzem kostkowym. Zachowane dwa słupy we wschodnim krańcu muru, wyższe i  oszkarpowane w połowie wysokości zwieńczone trójkątnymi szczytami z krzyżową blendą i ceramicznym kwiatonem.

Zabytek dostępny. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Zajęcia muzealne od poniedziałku do czwartku w godzinach od 11.00 do 16.00, w sobotę i niedzielę od 13.00 do 17.00.

Oprac. Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 08.11.2014 r.

Bibliografia

  • Alabastre A., Legun J., Zabytkowe budynki oraz budowle wodociągowe i kanalizacyjne w woj.bydgoskim, “Ekologia i Technika” 1993, nr 1.
  • Metzger H., Das Wasserwerk und Entwasserungsanlage der Stad Bromberg, [w:] Industrie und Gewerbe in Bromberg, Bromberg 1906.
  • Schade K., Bromberg und alte Wasserwerk, „Bromberg” , nr 114, Wilhelmshaven 1997.
  • Winter P., Powstanie nowoczesnego systemu wodno-kanalizacyjnego w Bydgoszczy (lata 1881-1920), [w:] Historia wodociągów i kanalizacji w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2011.
  • Karta ewidencyjna zabytków architektury i budownictwa, 1995.

Rodzaj: architektura przemysłowa

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_ZE.38310, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_ZE.21387