Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

gmach Dyrekcji Kolei - Zabytek.pl

gmach Dyrekcji Kolei


budynek użyteczności publicznej 1886 - 1889 Bydgoszcz

Adres
Bydgoszcz, Dworcowa 63

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. Bydgoszcz, gm. Bydgoszcz

Jeden z najbardziej okazałych, efektownych i dobrze zachowanych, wzniesionych w stylistyce nawiązującej do manieryzmu niderlandzkiego, budynków o wartości i funkcjach ponadregionalnych, z poddaną rewitalizacji, odtwarzającą pierwotny stan, reprezentacyjną salą posiedzeń.

Historia

W 1848 roku, powołano w Bydgoszczy Dyrekcję Kolei Wschodniej, której pierwotną siedzibą był niewielki budynek przy Nowym Rynku. Wobec powiększających się potrzeb instytucji władze pruskie zdecydowały o budowie nowego budynku. Miejsce na kolejną siedzibę wybrano tereny  leżące nieopodal dworca kolejowego. W 1885 roku powstał projekt budynku autorstwa berlińskiej firmy architektonicznej „Ph.Gropius und H.Schmieden”. Prace budowlane rozpoczęto rok później, a ukończono w 1888 roku. Kierowali nimi inspektor budowlany Bergmann i architekt Dahms. W wyniku prac powstał obszerny budynek opięty efektowną formą detalu architektonicznego i zdobień mający podkreślać znaczenie i powagę urzędu. Po 1921 roku polski Zarząd Kolei został przeniesiony został do Gdańska, w Bydgoszczy pozostała tylko część oddziałów. Od 1945 roku swoją siedzibę miała tutaj Rejon Przewozów DOKP, Biuro Rozrachunków PKP i Obwód Lecznictwa Kolejowego. W okresie powojennym ograniczano się do cyklicznych remontów i niewielkich prac adaptacyjnych. W latach 90. XX wiek dokonano kompleksowego konserwatorskiego remontu sali posiedzeń, odtworzono pierwotną kolorystkę i odnowiono drewnianą boazerię i portale. W październiku 2013 budynek został przekazany Collegium Medicum Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, w celu utworzenia w nim wydziału stomatologii. Z powierzchni przekazanej uczelni wyłączona została przychodnia.

Opis

Budynek usytuowany jest w południowej pierzei ulicy Dworcowej, na szczycie nadbrzeżnej skarpy, 300 m. od dworca kolejowego. Wniesiony na planie wydłużonego prostokąta z czterema ryzalitami w skrzydłach, ryzalitem środkowym od frontu oraz trzema wewnętrznymi dziedzińcami. Korpus nakryto jest wysokimi dachami dwuspadowymi, w ryzalitach zastosowano dachy namiotowe, a w ryzalicie od frontu dwie wieże, zwieńczone cebulastymi hełmami z latarniami. Gmach zawiera piwnice i trzy kondygnacje oraz obszerne, dwupoziomowe poddasze. Dominują stropy płaskie typu Kleina, na korytarzach sklepienia krzyżowe, w holu kolebkowe z lunetami, a nad główną klatką schodową i salą posiedzeń zwierciadlane z lunetami. Ściany z zewnątrz obłożone czerwoną cegłą licówką. Powierzchnie ścian zewnętrznych urozmaicone są też fryzami z żółtej cegły klinkierowej i zielonej, glazurowanej, a boniowanie naroży budynku, gzymsy, portale, ościeża i węgary wykonane są z rzeźbionego piaskowca. Budynek dyrekcji zbudowany został w stylu historycznym nawiązującym do manieryzmu niderlandzkiego. Elewacja frontowa, północna, dwudziestotrzyosiowa, zryzalitowana, o bogatej artykulacji ścian, podziałach architektonicznych, zdobiona licznym detalem kamieniarskim. W ryzalitach bocznych i środkowym znajdują się wejścia do budynku. Każde z nich ujęte jest w bogato zdobiony portal z otworem drzwiowym umieszczonym w głębokich ościeżach z muszlowymi aediculami na konsolkach. Okna sali obraz przechodzące przez dwie kondygnacje ujęte w ozdobne pasy z rautami i klińcami w nadłęczu. Oraz płycinami z ornamentem rautowym z rollwerkiem. Na osi części środkowej podłużne kartusze z datą „1886-1889”. Ryzality elewacji zwieńczone są podobnymi w formie szczytami, przy czym najbardziej rozbudowany jest szczyt ryzalitu środkowego. Szczyt środkowy posadowiony na cokole, flankowany przez pary obelisków. Flankują go dwie wysokie wieże o baniastych hełmach z ośmiokątnymi latarniami. Elewacje boczne, analogiczne z boniowanymi narożami, pasami gzymsów międzykondygnacyjnych. Okna w uproszczonych opaskach, a ryzality nakryte analogicznie do ryzalitów bocznych fasady. Dziedziniec wewnętrzny z fryzami geometrycznymi z cegły klinkierowej. Dachy, wsparte na drewnianej konstrukcji, pierwotnie zostały przykryte angielską dachówką, obecnie pokryte są arkuszami blachy ocynkowanej. Połacie dachów urozmaicone są lukarnami z ostrosłupowymi daszkami oraz trójkątnymi świetlikami. Wnętrza skomunikowane główną i bocznymi klatkami schodowymi. Układ pomieszczeń dwu- i półtoratraktowy z pomieszczeniami usytuowanymi wobec „ósemkowych” korytarzy. Dzisiaj wnętrze budynku oddaje swój pierwotny charakter, głównie poprzez niezmienny układ trójprzęsłowego holu, korytarzy ze sklepieniami krzyżowymi i reprezentacyjną klatkę schodową z oknami wypełnionymi szkłem z trawionymi motywami herbów Gdańska Poznania. Reprezentacyjną rolę nadal zachowuje obszerna sala posiedzeń obudowana ozdobną boazerią biegnącą do wysokości około 2 m., zwieńczoną zdobionym gzymsem i jaskrawą, odtworzoną kolorystyką sklepienia. Do sali prowadzą masywne portale z motywami konsolek, rautów i herm. Zachowana jest też pierwotna stolarka okienna i drzwiowa o zróżnicowanych formach.

Dostęp do wszystkich pomieszczeń zabytku ograniczony. Dostępna część zawierająca przychodnie w godzinach jej funkcjonowania 7.00-18.00.

Oprac. Pracownia Dokumentacji, Popularyzacji Zabytków i Dziedzictwa Narodowego, Kujawsko-Pomorskiego Centrum Kultury w Bydgoszczy, 08.11.2014 r.

Bibliografia

  • Bergman, Das Eisenbahn-Direktion in Bromberg, “Centralblatt der Bauverwaltung”, T. 9, Berlin 1982.
  • G.Meinhardt, Die Eisenbahndirektion Bromberg, [w:] Brombergs Vergangenheit, Wilhelmshaven 1973.
  • I. Jastrzębska Puzowska, P.Winter, Budynek dawnej Dyrekcji Kolei Wschodniej w Bydgoszczy, „Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu”, nr 1, Bydgoszcz 1996.
  • Mierzyński J., 125 rocznica powstania dyrekcji kolejowej w Bydgoszczy, „Kronika Bydgoska”, T. V (1971-73), Bydgoszcz 1980.
  • Parucka K., Zabytki Bydgoszczy - minikatalog, Bydgoszcz 2008.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_BK.238678, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_BK.246180