Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 1 - Zabytek.pl

grodzisko, st. 1


grodzisko VII-X w. Busówno-Kolonia

Adres
Busówno-Kolonia

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. chełmski, gm. Wierzbica

Grodzisko należy do nielicznych w regionie tzw.wielkich grodów typu nizinnego.O wartości obiektu świadczy złożony, wymagający dużego wysiłku zbiorowego a zarazem efektywny, system umocnień ziemnych wzmocnionych kamiennym oblicowaniem zewnętrznej i wewnętrznej części wałów.

Busówno jest obecnie najdalej na wschód wysuniętym obiektem o tak wczesnej metryce z tego typu umocnieniami kamiennymi wałów ziemnych, typowych dla zachodniej słowiańszczyzny.

Usytuowanie i opis

Stanowisko, znane w starszej literaturze jako grodzisko w Busównie, znajduje się obecnie w granicach administracyjnych wsi Busówno Kolonia. Leży ok. 200 m na południe w linii prostej od zwartej zabudowy wsi Busówno Kolonia, przy drodze wyjazdowej w kierunku Stołpia i Lublin. Usytuowane jest na niewielkim wzniesieniu w dolinie bezimiennego cieku, wśród łąk. Grodzisko posiada dwa koliste, koncentrycznie usytuowane wały ziemne otaczające majdan. Obszar zajmowany przez grodzisko w granicach wału zewnętrznego obejmuje powierzchnię około 7 hektarów (zewnętrzny wał tworzy krąg o średnicy ponad 300 m). Jedynie we wsch. części czytelne są obydwa wały, w części pd. zachował się wał zewnętrzny, zaś w części pn. i zach. wały uległy całkowitemu zniszczeniu. Zachowana wysokość wału zewnętrznego wynosi ok. 0,50 m, zaś szerokość 10 -15 m, wysokość wału wewnętrznego ok. 0,80 m i szerokość 15 - 18 metrów. Towarzyszą im rozległe, a zarazem niezbyt głębokie rowy-fosy. Majdan grodziska w obrębie wału wewnętrznego ma przybliżoną powierzchnię 3,2 ha. W jego południowo-wschodnim rejonie znajduje się kopcowate wyniesienie o wymiarach 40 x 50 m i wys. 2-3 m, na którego plateau w XIX w. wybudowano cerkiew. Świątnia nie zachowała się, jedynie na cmentarzu przycerkiewnym przetrwały nieliczne nagrobki. Teren stanowiska zajmują obecnie zabudowania gospodarstwa rolnego, pola uprawne i łąki wielokrotnie pocięte kanałami melioracyjnymi, co w dużym stopniu spowodowało zniszczenie obiektu.

Historia

Gród funkcjonował w okresie wczesnego średniowieczna w dwóch etapach: od IX do X w. i od XII do XIII w. W XIX w. na grodzisku wzniesiono cerkiew, a otaczający ją teren wykorzystano na cmentarz. Do chwili obecnej na cmentarzu zachowały się groby dostojników prawosławnych z pocz. XIX w.

Istnienie grodu w Busównie potwierdza wzmianka z 1248 r. w Kronice Halicko-Wołyńskiej. Informacja o „grodzisku w Bussownie została zawarta w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego”.

Stan i wyniki badań

Badania weryfikacyjno - sondażowe na stanowisku przeprowadzili: Jerzy Cichomski, Andrzej Hunicz i Edmund Mitrus w 1978 r. W trakcie badań założono cztery wykopy badawcze: na terenie wału zewnętrznego, wewnętrznego, przy wale wewnętrznym i w centrum grodziska. W latach 2004-2005 r. prace wykopaliskowe realizowali: A. Buko, T. Dzieńkowski i S. Gołub. Założono 5 wykopów, które objęły wał zewnętrzny, wewnętrzny i część domniemanej fosy, majdan grodziska oraz poł.-zach. część plateau kopca, ponadto wykonano odwierty. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonano w 1979 roku (autor nieznany).Badania powierzchniowe AZP na stanowisku przeprowadziła Halina Wróbel w 1985 r.W wyniku badań wykopaliskowych rozpoznano pd. odcinek wału zewnętrznego. Został on wzniesiony jako nasyp ziemny o wys. ok. 0,8 m i szer. do 7 m, umocniony zewnętrzną warstwą gliny. W centralnej części nasypu zarejestrowano negatywy dolnych partii naziemnych konstrukcji drewnianych, tworzących zapewne konstrukcję skrzyniową o szer. ok. 2,5 m, wypełnioną ziemią piaszczysto-gliniastą. Wał dodatkowo wzmocniony był od wewnątrz tzw. suchym murem o szer. 1,5-1,6 m i miąższości 0,4 m, wykonanym ze średniej wielkości piaskowców bez spoiwa. Poniżej kamieni i między nimi zalegały warstewki spalonego drewna, co wskazuje na istnienie konstrukcji drewnianych łączących naziemną skrzynię z murem. Fosa miała przekrój nieckowaty, szer. do 4-5 m i głęb. ok. 1 m. Odsłonięta warstwa gliniastej ziemi ze zbutwiałym drewnem świadczy o zabezpieczeniu fosy przed działaniem wody. Rozpoznano konstrukcję wału wewnętrznego, który powstał w wyniku wykopania rowu zewnętrznego i wyłożenia jego brzegów faszyną, następnie wykonania z pozyskanej ziemi gliniasto-piaszczystego nasypu, którego wewnętrzną stronę wzmocniono konstrukcją drewnianą. Jej pozostałość stanowiły negatywy słupów dużych rozmiarów, usytuowane w dwóch rzędach. U podstawy wału wewnętrznego, po jego wewnętrznej stronie, odkryto pozostałości ulicy moszczonej drewnem; na majdanie grodziska dwa obiekty w postaci jamy osadniczej i półziemianki. Obiekt mieszkalny miał powierzchnię ok. 30 m2, założony na planie prostokąta, o konstrukcji słupowej, datowany na XIV-XV w. (zapewne relikty popówki znanej ze źródeł archiwalnych). W centralnej części majdanu odsłonięto także relikty ziemianki o głęb. 1,50 m. Badania na pd.-zach. stoku oraz części plateau kopca ujawniły fragment cmentarza szkieletowego. Odkryto 10 pochówków, z których najmłodszy datowany był na XVII w., najstarszy na XV w. Stwierdzono, że część zmarłych pochowano w drewnianych trumnach. Poniżej grobów zarejestrowano nawarstwienia związane z wczesnośredniowiecznym wałem, który z kolei przykrył obiekty osadowe z IX-X w. Ustalono, że w celu wybudowania wału celowo wyprofilowano zbocze kopca i uzyskano w ten sposób dwa poziome tarasy. Potwierdzono także funkcjonowanie fosy o szerokości ok. 8 m i głęb.1-1,4 m, która otaczała kopiec. Zebrano we wszystkich wykopach badawczych liczny materiał ruchomy, głównie w postaci fragmentów ceramiki naczyniowej (ponad 5 tys. ułamków), zabytki metalowe i liczne kości zwierzęce. W trakcie badań powierzchniowych AZP zarejestrowano na stanowisku także ślady osadnictwa z epoki kamienia i wczesnego brązu w postaci kilku narzędzi krzemiennych, oraz ślad osadnictwa późnośredniowiecznego rozpoznany na podstawie trzech fragmentów naczyń glinianych.

Grodzisko jest dostępne dla zwiedzających po uprzednim uzgodnieniu z właścicielem pola.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 20.06.2014 r.

 

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1247, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2082425