Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

synagoga, ob. dom towarowy - Zabytek.pl

synagoga, ob. dom towarowy


synagoga 1929 r. Busko-Zdrój

Adres
Busko-Zdrój, Partyzantów 6

Lokalizacja
woj. świętokrzyskie, pow. buski, gm. Busko-Zdrój - miasto

Nietypowy przykład budownictwa synagogalnego, wyróżniający się odbiegającym od standardowego planem budynku umiejętnie wpisanego w zwartą zabudowę śródmiejską.

Jego wartość podnosi wystrój architektoniczny ciosowej fasady i bogato ukształtowana sala modlitw z trójstronnym babińcem. Jedna z kilku zachowanych i nie będących w stanie ruiny synagog na terenie województwa świętokrzyskiego.

Historia

W Busku do 1862 r. obowiązywał zakaz osadnictwa żydowskiego. Wprawdzie w latach 80. XVIII w. rodziny żydowskie mieszkały w okolicznych wsiach, zostały one jednak wysiedlone w latach 40. XIX w., w związku z rozporządzeniem ograniczającym osadzanie się Żydów na terenach pogranicznych (Królestwa Polskiego z Austrią). Prawo stałego osiedlania się w Busku starozakonni otrzymali dopiero w 1862 r. Gmina żydowska powstała w latach 80. XIX w. W 1888 r. zatwierdzono rabina. Wówczas powstała również pierwsza, drewniana synagoga. Obecna bóżnica została zbudowana w 1929 r. W okresie przedwojennym mieściło się tu jeszcze mieszkanie rabina, kancelaria gminna oraz koszernia ptactwa. W trakcie okupacji hitlerowskiej był tu areszt i magazyn zboża. Po wojnie budynek nadal służył jako miejsce przechowywania zboża. W 1952 r. przeznaczono go na sklep i przebudowano, ale zachowano jego wystrój zewnętrzny i częściowo wewnętrzny. Jego użytkownikami były kolejno Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Spożywczego, Wojewódzkie Przedsiębiorstwo Handlu Wewnętrznego oraz Przedsiębiorstwo Handlowo-Usługowe. Obecnie, po sprzedaniu go przez gminę żydowską prywatnemu właścicielowi, nadal mieszczą się w nim sklepy.

Opis

Synagoga mieści się w centrum miasta, przy ul. Partyzantów. Obecnie jest to dwukondygnacyjny, niepodpiwniczony budynek murowany głównie z kamienia i częściowo otynkowany (oprócz elewacji frontowej). W rzucie poziomym ma kształt prostokąta z ryzalitem wysuniętym przed elewację północną oraz asymetrycznie ukształtowanym (cofniętym w stosunku do linii elewacji frontowej) narożnikiem północno-zachodnim. Taki plan bóżnicy, odbiegający od standardowego, został zdeterminowany przez kształt i rozmiar działki, na której została zbudowana i wynikał z dostawienia do północno-wschodniego narożnika synagogi (ale nie w linii elewacji północnej) bramy prowadzącej na podwórze. Nietypowe ukształtowanie narożnika budowli pozwoliło na zachowanie symetrycznego układu elewacji północnej świątyni, która wyróżnia się wysuniętym do przodu ryzalitem, cofniętą w stosunku do niego linią głównej sali oraz jeszcze bardziej schowanymi bocznymi częściami elewacji utworzonymi przez bramę oraz narożnik północno-zachodni budynku. Nieotynkowana elewacja frontowa rozczłonkowana jest pilastrami. Drzwi i okna (prostokątne na parterze i większe, zamknięte półkoliście na piętrze) ujęte są kamiennymi obramieniami. Kondygnacje oddziela prosty gzyms, piętro zwieńczone jest gzymsem kostkowym, ponad którym znajduje się jeszcze trójkątny szczyt wieńczący ryzalit, ujęty gzymsem kostkowym. Do głównego wejścia prowadzą schodki. Wnętrze bóżnicy składało się z Sali Modlitw umieszczonej w części północnej oraz przedsionka, nad którym usytuowany był babiniec, w części południowej. Drugi, dwukondygnacyjny przedsionek znajdował się w ryzalicie na elewacji północnej. Bóżnicę nakrywa trójspadowy dach kryty blachą. Od południa do synagogi przylega dawny dom rabina.

Zabytek dostępny.

Opr. Nina Glińska, NID OT Kielce, 13-03-2019 r.

Rodzaj: synagoga

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_26_BK.65533, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_26_BK.1858