Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

grodzisko, st. 26 - Zabytek.pl

grodzisko, st. 26


grodzisko 2 poł. XIV-XV w. Brzeziny

Adres
Brzeziny

Lokalizacja
woj. lubelskie, pow. lubartowski, gm. Lubartów

Grodzisko stanowi pozostałość późnośredniowiecznego gródka rycerskiego, z którym łączone są do dziś widoczny kopiec i fosa.

Jest jednym z nielicznych tego typu obiektów zachowanych na Lubelszczyźnie i stanowi cenne źródło do poznania rezydencji obronnych typu gródki stożkowate.

Usytuowanie i opis

Według podziału administracyjnego gródek leży w granicach wsi Brzeziny, ale w starszych publikacjach umiejscawiany był w Trójni Starej. Wynikało to zapewne z jego bliskiego sąsiedztwa (niespełna kilometra) od zabudowań wsi Trójnia Stara i stosunkowo dużej odległości od zabudowy Brzezin. Obiekt, o nazwie lokalnej "Tatarska Górka", usytuowany jest na terenie szerokiej doliny Wieprza, około 50 m na północny-wschód od krawędzi wysoczyzny. Gródek tworzy formę wyspy, powstałej poprzez odcięcie przekopem krańca cypla wierzchowinowego przez meandrujący Wieprz. Nie jest wykluczone, że oddzielenie kopca od cypla mogło nastąpić intencjonalnie, w wyniku celowej działalności człowieka, aby stworzyc miejsce obronne. Może na to wskazywać przebiegjacy koło gródka kanał odwadniający o wymownej nazwie „Przerwa”. Wymiary nasypu kopca (obliczone na podstawie publikowanego planu) wynoszą 45 X 60 m, a jego wysokość od podstawy osiąga 7 m. Zachowały się słabo widoczne wały i ledwo czytelne od strony wschodniej zagłębienie wskazujące na istnienie fosy. Na majdanie widoczne są ślady wielu rabunkowych wkopów. Obecnie teren gródka jest nieużytkiem porośniętym trawą i w niewielkim stopniu drzewami oraz krzewami.

Historia

Gródek w Brzezinach powstał około połowy XIV wieku, na miejscu osadnictwa wczesnośredniowiecznego. Już pod koniec XV wieku zniszczony pożarem w wyniku działań militarnych, został opuszczony i zapomniany. Gródek w Brzezinach położony jest na terenie starego osadnictwa średniowiecznego, w bliskim sąsiedztwie Leszkowic, wzmiankowanych w 1317 r., oraz Luszawy wzmiankowanej w 1444 r. W związku z tym związany był zapewne z własnością ziemską, w skład której wchodziły najbliżej położone Leszkowice. W 1317 r. wsie: Leszkowice, Luszawa, Serock należały do klucza dóbr braci Dzierżka i Ostasza z Bejsc herbu Lewart - protoplastów rodziny Firlejów. Brak jest informacji źródłowych na temat gródka. W starszej literaturze obiekt znany jest jako grodzisko wczesnośredniowieczne lub bliżej nieokreślony obiekt z okresu średniowiecza. Do literatury wprowadził go Leszek Gajewski w 1951 r.

Stan i wyniki badań

Badania archeologiczne na stanowisku przeprowadzili w 1997 r. Agnieszka i Rafał Niedźwiadkowie oraz Andrzej Rozwałka. W czasie prac wykopaliskowych założono 3 wykopy badawcze o łącznej powierzchni około 1 ara i wykonano 8 odwiertów przecinających gródek na osiach NE-SW i SE-NW. Plan sytuacyjno-wysokościowy stanowiska wykonany został w 1968 r. (autor nieznany)Badania powierzchniowe w ramach AZP przeprowadzili Rafał Niedźwiadek i Andrzej Rozwałka w 1997 r. W wyniku badań stwierdzono, że umocnienia posiadały ziemną konstrukcję, wzmocnioną jedynie u zewnętrznego podnórza wału drewnianymi belkami ułożonymi na zrąb. Nie jest wykluczone, że na koronie wału przebiegała konstrukcja o charakterze płotu, zapewne w formie plecionki. W przywałowej części majdanu odkryto relikty budynku, ciągnącego się pasem o szerokości 2 m na osi N-S, który autorzy opisali jako: „konstrukcję drewnianą, wzmocnioną gliną“. Był on zbudowany bezpośrednio na humusie pierwotnym. Jego długość nie jest znana, bowiem został zarówno od strony północnej, jak i południowej przerwany współczesnymi wkopami rabunkowymi. Zaobserwowano ślady intensywnego pożaru zarówno w obrębie majdanu jak i u podstawy nasypu. Zebrany został w trakcie badań liczny materiał ruchomy: fragmenty naczyń glinianych, żelazne gwoździe kute, groty do bełtów i ostrogi

Grodzisko jest ogólnie dostępne dla zwiedzających.

Oprac. Ewa Prusicka-Kołcon, OT NID Lublin, 10.09.2014 r.

 

Rodzaj: grodzisko

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_A_06_AR.1899, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_06_AR.2052964