Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Wawrzyńca


kościół XVIII w. Brzezie

Adres
Brzezie, Koszalińska 41

Lokalizacja
woj. pomorskie, pow. człuchowski, gm. Rzeczenica

Przykład wiejskiego kościoła ryglowego z 1 ćw.XIX w., wzniesionego w tradycyjnej technice budowlanej, występującej powszechnie w wiejskim budownictwie sakralnym na Pomorzu w okresie od XVI do XIX w.

Jeden z ciekawszych tego typu obiektów w regionie, wyróżniający się dużą kubaturą oraz wieloczłonową bryłą i trójnawowym rzutem, powstałymi w wyniku rozbudowy obiektu w 1923 r.

Historia

Według zachowanych dokumentów wieś została założona w 1590 r. W 1624 r. istniał już tutaj kościół, przynależący do parafii w Koczale. W XVII w. większość mieszkańców wsi przeszła na protestantyzm, jednak w kościele odbywała się jedna msza w miesiącu, którą odprawiał ksiądz z Koczały. Po pierwszym rozbiorze Polski część mieszkańców powróciła na katolicyzm. W 1812 r. zbudowano w Brzeziu istniejący do dzisiaj kościół, w miejscu poprzedniego, który spłonął. Nowa świątynia była pierwotnie budowlą jednonawową, zamkniętą pięciobocznym prezbiterium. We wnętrzu znalazło się część wyposażenia uratowanego ze spalonego kościoła. W 1864 r. w Brzeziu utworzono samodzielna parafię. W 1923 r. kościół rozbudowano, powiększając go o dwie nawy boczne, kruchtę oraz przybudówki przy prezbiterium. We wnętrzu (w dobudowanych nawach bocznych) umieszczono boczne empory. Parafię ponownie erygowano w 1947 r.

Opis

Kościół usytuowany jest w centrum wsi, w obrębie nawsia. Pierwotnie teren przykościelny pełnił funkcję cmentarza, do dnia dzisiejszego zachował się jeden nagrobek z końca XIX w.

Założony na rzucie prostokąta. Trójnawowy, nawa główna nieco dłuższa od bocznych - wysunięta w kierunku zachodnim. Od wschodu znajduje się pięciobocznie zamknięte prezbiterium, a po jego bokach - na przedłużeniu naw bocznych - dwa aneksy. Od zachodu na osi kościoła występuje prostokątna kruchta, węższa od nawy głównej.

Bryła kościoła jest mocno rozczłonkowana. Korpus główny składa się z nawy bocznej oraz dwóch naw bocznych, o tej samej co nawa główna wysokości elewacji. Nawa główna nakryta jest dachem dwuspadowym, a każda z naw bocznych dwoma dachami trójspadowymi, niższymi od dachu nawy głównej, o kalenicach ustawionych prostopadle do osi nawy głównej. Od strony wschodniej nawa główna przechodzi w pięciobocznie zamknięte prezbiterium, przykryte pięciospadowym dachem. Po obu stronach prezbiterium występują dwa niewielkie, parterowe aneksy. Od strony zachodniej nawa główna poprzedzona jest dwukondygnacyjną, węższą od nawy kruchtą. W strop nawy wbudowana jest wieża, jednokondygnacyjna, kryta wielostrefowym, baniastym hełmem z latarnią. Wnętrze kościoła jest halowe, z emporami - przy ścianie zachodniej oraz w obu nawach bocznych.

Kościół posadowiony jest na kamiennej podmurówce. Wzniesiony w konstrukcji ryglowej, z fachami wypełnionymi cegłą i otynkowanymi. Wieża drewniana, w konstrukcji słupowo-ramowej. Szczyt ściany frontowej oraz wieża oszalowane są deskami. Więźba krokwiowo-stolcowa. Dach kryty miedzianą blachą. Strop belkowy z podsufitką z desek oraz fasetą w prezbiterium, polichromowany. W kruchcie oryginalna posadzka ceglana.

Elewacje zasadniczo bez detalu architektonicznego, za wyjątkiem drewnianych, profilowanych gzymsów podokapowych oraz opasek okiennych i drzwiowych. Dekoracyjnie oddziałuje szachownicowy układ konstrukcji ryglowej oraz skontrastowanie materiałów i barw - drewnianej konstrukcji z tynkowanymi polami fach.

Do ciekawszych elementów wystroju wnętrza należy drewniana empora, o dekoracyjnie profilowanych słupach i mieczach oraz płycinowej balustradzie, wykończonej u dołu motywem fartuszka. Strop kościoła dekorowany jest wykonanymi w latach 30-tych XX w. neobarokowymi malowidłami grisaille z przedstawieniami figuralnymi, symbolami religijnymi oraz motywami wici roślinnej. W kościele zachowały się trzy egzemplarze historycznej stolarki okiennej, umieszczonej w prezbiterium, oraz dwie pary drzwi - z kruchty do nawy oraz do aneksu północnego, o konstrukcji ramowo-płycinowej, opierzanej deskami.

Kościół posiada zabytkowe wyposażenie, częściowo pochodzące ze świątyni wcześniejszej. Należą do niego: rokokowy ołtarz główny z XVIII w. oraz ambona i chrzcielnica z 2 poł. XVIII w., miedziana misa chrzcielna z XVII w., drewniany krucyfiks z XVIII w., neobarokowe rzeźby - Niepokalanego Serca NMP i Najświętszego Serca Pana Jezusa z końca XIX w., neobarokowe konfesjonały z 1 ćw. XX w., neobarokowy prospekt organowy wraz z instrumentem z XX w. oraz cztery dzwony - spiżowy z pocz. XIX w. i trzy stalowe z lat 20-tych XX w.

Kościół dostępny w trakcie nabożeństw.

Oprac. Beata Dygulska, OT NID w Gdańsku, 01.07.2014 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: barokowy

Materiał budowy:  szachulcowe

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_22_BK.40954, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_22_BK.271268