Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. św. Mikołaja - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. św. Mikołaja


kościół 1370 - 1416 Brzeg

Adres
Brzeg, Plac Kościelny 1

Lokalizacja
woj. opolskie, pow. brzeski, gm. Brzeg

Kościół św.Mikołaja w Brzegu jest jedną z największych gotyckich świątyń Opolszczyzny.

Jego bardzo smukła nawa główna (stosunek wysokości do szerokości) jest jedną z cech typowych dla śląskiego gotyku redukcyjnego. Ponadto w kościele zachował się znaczący zbiór kamiennych epitafiów z różnych okresów.

Historia

Pierwsza wzmianka o kościele pochodzi z dokumentu z 1279 roku. W 1280 r. patronat nad kościołem objęli joannici, wtedy też podjęto decyzję o budowie nowej świątyni. Umowę na budowę pięciu przęseł korpusu nawowego podpisano w roku 1370, a w kolejnych latach wykończono nawy boczne i nakryto je sklepieniami i dachem. Drugi etap, obejmujący postawienie nowego prezbiterium obejmował lata 1383-1389. Główne prace budowlane przy brzeskiej świątyni zakończono ok. 1417 roku. W kolejnych wiekach dobudowano kruchtę pn. (1420), kaplicę św. Anny (1506) oraz nadbudowano zakrystię (1625), a także wykonano polichromie (poł. XV w.). W XIX w. dokonano rozbudowy świątyni wg projektu Karla Luedecke, m.in. podwyższono wieże i dobudowano galerię.

W 1524 r. w kościele zostało wygłoszone pierwsze kazanie protestanckie. Od tego czasu, aż do roku 1945, świątynia pozostawała pod opieką ewangelików.

W 1945 r. kościół został ostrzelany. Zawaliły się górne partie wież oraz część sklepień naw, a podczas pożaru spłonęło wyposażenie. Z uwagi na zniszczenia obiekt przez kilka lat nie był użytkowany. W latach 1959-1966 odbudowano świątynię, a w 1970 r. przywrócono jej rangę kościoła parafialnego.

Opis

Kościół znajduje się w pd.-zach. części starego miasta na Placu Kościelnym, który otoczony jest ulicami Zakonnic (od zach.), Kościelną (od pn.), Polską (od wsch.) i Długą (od pd.).

Wzniesiony został jako trójnawowa, orientowana bazylika z trójbocznie zamkniętym prezbiterium i prosto zamkniętymi nawami bocznymi. Od strony pn. do korpusu, w jego środkowej części, dobudowana została czworoboczna kaplica św. Anny wraz z pomieszczeniem gospodarczym oraz czworoboczna kruchta. Od pd., kolejno od trzeciego przęsła wsch. dobudowane zostały dwupoziomowa zakrystia z salą rycerską na piętrze, trójbocznie zamknięte kaplice św. Barbary i św. Katarzyny oraz kruchta. Od zach. znajdują się dwie czterokondygnacyjne wieże połączone galerią.

Kościół jest murowany z cegły, na kamiennym cokole, częściowo oskarpowany. Jego elewacje artykułowane są skarpami i smukłymi otworami okiennymi w większości zamkniętymi ostrymi łukami, z maswerkami i laskowaniem.

Nawa główna kościoła nakryta jest dachem siodłowym z lukarnami, wielopołaciowym w partii prezbiterium. Nawy boczne i kruchty oraz kaplica św. Anny nakryte są dachami pulpitowymi. Kaplice św. Barbary i Katarzyny nakryto dachami dwuspadowymi, wielopołaciowymi w partii zamknięcia. Wieże zwieńczone są daszkami czterospadowymi.

Elewacja zach. jest trójosiowa z nieco cofniętą osią środkową ujętą wieżami. W przyziemiu osi środkowej znajduje się ostrołukowy, dwukondygnacyjny kamienny portal z dekoracją maswerkową. W górnej kondygnacji portal ujęty jest łukami oporowymi i sterczynami, a jego zwieńczenie stanowi szczyt, również ujęty sterczynami i dekorowany żabkami. Na osi ponad portalem znajduje się ostrołukowy otwór okienny, a jego zwieńczenie stanowi trójkątny szczyt. Narożniki wieży pd. opięte są masywnymi skarpami. Na poziomie czwartej kondygnacji wieże połączone są galeryjką wspartą na łuku. Elewacje pn. i pd. składają się z posadowionych na wysokim cokole elewacji bocznych nawy, zwieńczonych gzymsem i rozczłonkowanych przybudówkami oraz, z wyrastających wysoko ponad nie elewacjami nawy głównej, artykułowanej rytmem ostrołukowych otworów okiennych. Elewacja wsch. artykułowana jest naprzemiennie skarpami i smukłymi otworami okiennymi.

Nawę główną i prezbiterium nakryto sklepieniami gwiaździstymi (oryginalnymi w prezbiterium, w nawie zrekonstruowanymi). Nawy boczne nakryto sklepieniami krzyżowo-żebrowymi na gurtach. W prezbiterium i w zakrystii zachowały się fragmenty gotyckiej polichromii z przedstawieniem Drzewa Życia i 10 Tysięcy Męczenników. Wyposażenie kościoła w znacznej mierze zostało zniszczone podczas pożaru w 1945 roku. Zachowały się epitafia na elewacjach zewnętrznych. Ponadto w kościele znajduje się gotycki tryptyk Świętej Rodziny przeniesiony w 1966 r. z kościoła w Bąkowie.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Aleksandra Ziółkowska, OT NID w Opolu, 03.12.2015 r.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: gotycki

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_16_BK.19295, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_16_BK.9636