cmentarz żydowski - Zabytek.pl
Adres
Brzeg
Lokalizacja
woj. opolskie, pow. brzeski, gm. Brzeg
Historia
Cmentarz przy ul. ks. Makarskiego przypuszczalnie nie jest pierwszą nekropolią żydowską w Brzegu. Zachowany nagrobek z datą 01-09-1348 dowodzi istnienia cmentarza - a więc i gminy - już w poł. XIV wieku. Dziś nie znamy jednak ani jego historii, ani lokalizacji (po likwidacji cmentarza wspomniana macewa została użyta do budowy stołu sędziowskiego, który znajdował się na rynku, później zaś wmurowana była kolejno w elewację domu przy Rynku 41 i ścianę ratusza).
Dzisiejszy kirkut został założony w 1798 roku. Najstarszym z zachowanych jest nagrobek Zanwla, syna Meira z Grodkowa, zm. 30-05-1806 r., jednak pierwsze pochówki miały miejsce już w 1801 roku. Cmentarz był użytkowany do 1937 roku.
Opis
Cmentarz położony jest na pd.-zach. obrzeżach miasta, w pobliżu drogi Wrocław-Opole. Od pn.-wsch. graniczy z terenem kościoła Miłosierdzia Bożego i cmentarza komunalnego. Zajmuje obszar o pow. ok. 0,5 ha, jednak dawniej był kilkukrotnie większy. Zachowało się ok. 150 nagrobków, głównie z 2. poł. XIX w., w formie pionowych stel i obelisków z piaskowca i marmuru. Obok pojedynczych macew występują także podwójne. Najstarsze z zachowanych nagrobków mają hebrajskie inskrypcje. W 2. ćw. XIX w. coraz częściej na odwrocie umieszcza się tekst niemiecki. Na wielu ozdobnie zwieńczonych brzeskich macewach epitafium opatrzone jest symbolami charakterystycznymi dla judaizmu (błogosławiące dłonie, dzban), jak i szerzej znanymi motywami wanitatywnymi (złamane drzewo, kwiat, świeca, uskrzydlona klepsydra). Pewną ciekawostką jest niezwykle rzadko spotykany na nagrobkach… motyl.
Cmentarz jest ogrodzony, otwarty.
Oprac. Joanna Szot, OT NID w Opolu, 02.11.2014 r.
Rodzaj: cmentarz żydowski
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_16_CM.4403, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_16_CM.493