Od zachodu, nad kruchtą, wznosi się dominująca nad okolicą wysoka wieża . Na cmentarzu przykościelny był pochowany twórca Mazurka Dąbrowskiego Józef Wybicki.

Historia

Pierwsza wzmianka o Brodnicy pochodzi z 1230 r. Początkowo należała do rodu Ostojów, następnie Brodnickich, po nich Łodziów z Choryni, którzy zaczęli się zwać Brodnickimi. Wieś w latach 1420-1580 wzmiankowana była jako miasto. Przywilej lokacyjny nie jest znany, nie pozostały też żadne ślady po układzie miejskim. Od XVII w. należała do Kobierzyńskich, Miaskowskich, Szołdrskich, Gajewskich. W połowie XIX w. majętność brodnicką kupuje Dezydery Chłapowski. Poprzez małżeństwo dobra brodnickie otrzymuje w 1885 r. Wacław Mańkowski. W rękach Mańkowskich Brodnica pozostawała do 1939 r. Parafia w Brodnicy wzmiankowana po raz pierwszy w 1387 r. Była to rozległa parafia, z której wydzielono w czasach późniejszych kolejne parafie w Jaszkowie, Iłówcu, Przwozie i Żabnie. Wszystkie wcześniejsze kościoły w Brodnicy były drewniane. Ostatni drewniany kościół spłonął w czasie pożaru w 1862 r. 11 czerwca 1867 roku ks. Cichowski dokonał poświęcenia kamienia węgielnego i miejsca pod nową świątynię. Kościół zbudowany wg projektu znanego architekta poznańskiego Stanisława Hebanowskiego, prace murarskie prowadził Wilhelm Lenz z Poznania. Hebanowski zobowiązał się wybudować kościół bez wieży ze sklepieniami. Większość kosztów budowy pokrył patron parafii Kazimierz Chłapowski. Budowę zakończono pod koniec 1870 r. Główna wieża kościelna została wybudowana w l. 1880-1890. W 1970 remont generalny wieży i dachu.

Opis

Kościół p.w. św. Katarzyny w Brodnicy usytuowany jest w centrum wsi po wschodniej stronie drogi do Żabna.

Obecna świątynia jest budowla jednonawową z transeptem i prostokątną wieżą od zachodu oraz przęsłem i 5-bocznie zamkniętym prezbiterium od wschodu.

Od wschodu przy przęśle znajdują się dwie zakrystie z wejściami od zewnątrz i do przęsła chóru. Pośrodku transeptu znajdują się dwa prostokątne wejścia do krypt grobowych pod transeptem. Do kościoła prowadzą dwa wejścia: główne od zachodniej strony w wieży i od południa w przęśle chóru trzyprzęsłowej nawy. Bryła kościoła jest zróżnicowana, a zasadniczy jej trzon stanowi prostopadłościan nawy głównej, nakryty dachem dwuspadowym z oknami wentylacyjnymi krzyżującymi się z prostopadłościanem transeptu, nakrytym niższym dachem dwuspadowym i sygnaturką pośrodku skrzyżowania. Szczyty transeptu i korpusu są ceglane, wyższe od kaletnicy dachów, ozdobne ze sterczynami. Od wschodu do korpusu przylega pięcioboczna część ośmiościanu, nakryta oddzielnym dachem pięciospadowym. Po bokach przęsła za transeptem znajdują się dwa niskie prostopadłościany zakrystii. Nad całością dominuje wieża ze sterczynami w narożach, które przechodzą w mniejsza ośmiokątną sygnaturkę nakrytą wysokim ośmiokątnym hełmem. Po obu stronach transeptu znajdują się niskie prostopadłościenne przedsionki, będące wejściem do krypt, nakryte oddzielnymi daszkami dwuspadowymi. Całą bryłę wzmacniają przypory przy przęsłach, które są w narożach uskokowe i trzystopniowe. Elewacje ceglane kościoła ozdobione gzymsami i fryzem arkadkowym pod sfazownym gzymsem koronującym. Elewacja zachodnia z wysunięta przed lico środkową częścią wieży i gładkimi ścianami korpusu po bokach zwieńczonymi fragmentami szczytów z ostrołukowo zamkniętą blendą okienną, wzmocniona jest ukośnie ustawionymi w narożach uskokowymi szkarpami, przechodzącymi w sterczyny. Wieża pięciokondygnacyjna, jednoosiowa. Do wnętrza wschodzimy przez ostrołukowy portal z profilowanymi wałkami z cegły i z trójkątnym gzymsem. Elewacja wschodnia jest dwukondygnacyjna z pięciobocznym prezbiterium i wejściami do zakrystii. Zdobią ją okna z witrażami i Chrystus na Krzyżu, przy którym widoczne są płyty epitafijne: Mańkowskich, Chłapowskich, Jaczyńskich, Głowackiego. Kościół ma jednolite neogotyckie wyposażenie wnętrza. Składają się na nie trzy ołtarze, główny i dwa boczne, oraz ambona i chrzcielnica. Ołtarz główny ze strzelistymi wieżyczkami, bogatymi sztukateriami, tworzy tryptyk z umieszczonymi symetrycznie względem środka obrazami świętych Pańskich od lewej : świętych Barbary i Andrzeja, św. Anny z małą Marią i św. Pawła; z prawej: św. Piotra i Katarzyny oraz św. Wawrzyńca i św. Agnieszki. Zmarłych w Brodnicy grzebano wokół kościoła, ale już od 1810 roku władze cywilne z rozporządzenia ówczesnego rządu pruskiego wydały przepisy, aby cmentarze tworzyć w oddaleniu od świątyń. Cmentarz przy kościele używany był do 1842 roku. Cmentarz wokół kościoła zawiera grobowiec rodziny Wilczyńskich z Krzyżanowa a także grób, gdzie złożone zostały szczątki Wojewody i Senatora Józefa Wybickiego, przeniesione w 1923 r. na „Poznańską Skałkę”. Zespół budynków kościelnych zlokalizowany jest naprzeciwko kościoła, po zachodniej stronie drogi do Żabna, zwrócone są one frontem do ulicy. Najstarszym obiektem jest plebania, zbudowana w l. 1867-70, w trakcie budowy kościoła. Organistówka i kostnica powstały w czasie dobudowy wieży (ok. 1890 r.) nawiązują stylistycznie do neogotyckiej dekoracji kościoła.

Dostępność obiektu: dostępny. Msze św. w niedziele: 8.00, 9.30, 11.00; w dni powszednie: 18.00, święta- 10.00, 18.00.

oprac. Beata Marzęta, OT NID w Poznaniu, 23-11-2015 r.