Wyróżnia się na tle architektury wiejskich, barokowych kościołów ziemi kłodzkiej także dworskim charakterem, istnieniem przykościelnej rodowej kaplicy grobowej i zastosowaniem murowanego chóru muzycznego.

Historia

Bożków wzmiankowany był w 1348 r., a tutejszy kościół parafialny - w 1355. W czasie reformacji, przed 1559 r. został przejęty przez protestantów, a w roku 1623 - przez katolików. W latach 1704-1708 został rozebrany i na jego miejscu wzniesiono z inicjatywy właściciela dóbr, Johanna Franza von Goetzen, kościół obecny. Otrzymał on układ podłużno-krzyżowy w wyniku połączenia wydłużonego korpusu i małego pseudotranseptu utworzonego z dwóch przeciwległych kaplic. Kościół wzniesiono jako jednowieżowy z prezbiterium i nawą pod jednym dachem oraz z przybudówką z zakrystią i z lożą patronacką na piętrze. Do prezbiterium dostawiono rodową, centralną kaplicę grobową hrabiów von Goetzen. Wnętrze kościoła rozczłonkowano artykulacją o dobrych proporcjach. W nawę wbudowano murowany chór muzyczny, co w przypadku wiejskich, barokowych kościołów ziemi kłodzkiej było dużą rzadkością. Ogólnie wnętrze kościoła cechowały okazałość i reprezentacyjność, które wraz z herbem nad portalem nadawały kościołowi charakter kościoła dworskiego. Kościół zbudowano w duchu schyłkowej fazy wczesnego baroku, stosując ujednoliconą bryłę, układ przestrzenny, absydialne prezbiterium, chór muzyczny na kolumnach, okna zamknięte łukiem koszowym, podział ramowy, pilastrowy i portal o strukturze wczesnobarokowej. Ale jednocześnie formalną nowością były: lokalizacja okien w górnych partiach elewacji i podział ramowy z wypełnionymi narożnikami. W związku z tym kościół w Bożkowie można uznać za reprezentatywny dla nowocześniejszego nurtu sakralnej architektury hrabstwa kłodzkiego przełomu XVII i XVIII w., podobnie jak i kościoły w Wilkanowie (1697-1701), Lądku Zdroju (1692-1701), Nowej Wsi (proj. 1702 r.), Lesicy (1705 r.) czy w Goworowie (1711 r.). W XIX w. kościół odnawiano i częściowo przebudowywano jego elementy składowe. I tak ok. 1820 r. przekształcono barokową kaplicę grobową na mauzoleum hrabiów von Magnis, które rozbudowano w latach 1880-1887 wg projektu architekta Magnisów E. Bergera o nową część w stylu neorenesansu łączonego z neoklasycyzmem.

Opis

Orientowany kościół znajduje się w centrum wsi, naprzeciw pałacu, na platformie umocnionej murem oporowym i połączonej z łukowym mostem nad ciekiem wodnym. Kościół jest murowany z kamienia i cegły, tynkowany, jednowieżowy, na rzucie podłużno-krzyżowym, z półkoliście zamkniętym prezbiterium. Korpus kościoła nakryty jednym dachem z sygnaturką, a czterokondygnacjowa, czworoboczna wieża - jednoprześwitowym hełmem. Elewacje z podziałem ramowym oraz profilowanymi gzymsami, a w górnej partii wieży - z artykulacją złożoną z pilastrów, odcinków belkowania i profilowanego gzymsu koronującego. Okna w tynkowych obramieniach. W naczółku kamiennego portalu znajduje się herb hrabiów von Goetzen. Wnętrze kościoła ożywione jest półkoliście zamkniętymi blendami i rozbudowaną architektoniczną artykulacją. W nawę wbudowany murowany chór muzyczny posadowiony na sklepieniu krzyżowym opartym na kamiennych toskańskich kolumnach. Wnętrze kościoła nakryte sklepieniem kolebkowym z lunetami i gurtami. Mauzoleum Magnisów centralne, na planie koła, nakryte kopułą z latarnią. Elewacje bezokienne, zwieńczone profilowanym gzymsem. Wnętrze rozczłonkowane pilastrami wspierającymi belkowanie i kopułę zdobioną polichromią przedstawiającą niebo z gwiazdami. W mauzoleum stoi żeliwny sarkofag, a w niszy nad nim marmurowy biust Antona Aleksandra von Magnis, dzieło berlińskiego rzeźbiarza Raucha. Dzieciom hrabiego poświęcona jest żeliwna tablica ozdobiona dziesięcioma gwiazdami. Mauzoleum dostępne przez ozdobne drzwi w prezbiterium, drewniane z okuciami. Nad drzwiami herby rodzin von Goetzen i von Magnis. Od zach. do mauzoleum jest dobudowana nowsza jego część, w formie arkadowego, jednoprzęsłowego portyku, rozczłonkowanego architektonicznie, zamkniętego ozdobną, kutą kratą, nakrytego sklepieniem żaglastym i płaskim dachem. W nowszej części mauzoleum zachowana marmurowa figura Marii wykonana przez prof. Adolfa Wilhelma Waltera z Drezna. Wyposażenie kościoła pochodzi głównie z XVIII w. i jest złożone z ołtarzy architektonicznych ambony w kształcie łodzi (L. W. Jaschke z Barda, 1760 r.), chrzcielnicy i prospektu organowego.

Zabytek dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

oprac. Iwona Rybka-Ceglecka, OT NID we Wrocławiu, 28-08-2015 r.