Fort posiada również duże walory krajobrazowe - zachowany system zieleni maskującej. Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W latach 1887-1888, podczas pospiesznej rozbudowy Twierdzy Przemyśl, zewnętrzny pierścień fortyfikacji został uzupełniony o szereg nowych dzieł obronnych. Budowano je głównie w miejscach dotąd niebronionych przez główne forty artyleryjskie wznoszone od 1881 r. Takim miejscem była przestrzeń pomiędzy skarpą doliny Sanu w Bolestraszycach, a samą rzeką. W 1888 r. zbudowano tu ziemną baterię nr 11a „Wyszatyce”.

Po zbudowaniu głównego, pancernego fortu XIII San Rideau, którego nowoczesne działa panowały nad całą doliną Sanu, bateria 11a stała się niepotrzebna. Postanowiono przebudować ją na międzypolowy fort piechoty. Po zniwelowaniu baterii, w latach 1901-1903 zbudowano nowy fort XIIIa „Zabłocie”. Załogę fortu, włączonego do V obwodu obronnego „Bolestraszyce”, stanowiła ½ kompanii piechoty. W 1909 r. fort uzbrojony był w 2 działa polowe 9 cm M.75/96.

Podczas kapitulacji twierdzy 22.03.1915 r. budynki zostały wysadzone w powietrze. W okresie międzywojennym rozebrano koszary i schron centralny w celu pozyskania materiałów budowlanych.

W ramach projektu „Zagospodarowanie zespołu zabytkowego Twierdzy Przemyśl w celu udostępnienia dla turystyki kulturowej, etap I” realizowanego w latach 2013-2015 przez Związek Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl uczytelniono i wyeksponowano strukturę fortu - uporządkowano zieleń, oczyszczono go ze śmieci i gruzu, odtworzono śródpolny odcinek drogi dojazdowej, zamontowano tablice informacyjne, ławkę, kosz na śmieci i stojak na rowery.

Opis

Fort GZW XIIIa „Zabłocie” (Gürtel-Zwischenwerk XIIIa Zabłocie) jest międzypolowym fortem piechoty, przeznaczonym do obrony bliskiej. Zlokalizowany jest wśród pól, na wsch. od zabudowań przysiółka Zabłocie wsi Bolestraszyce.

Powierzchnia fortu wraz z terenem zieleni maskującej w granicach działki: ok. 5,4 ha.

Fort zbudowany jest na planie półkola, otoczony suchą fosą o spłaszczonym stoku. Zachowane są wszystkie partie ziemne - wał z widocznymi śladami stanowisk armat polowych lub karabinów maszynowych, wał chroniący koszary, basteja broniąca bramę i zapole. Zachowane elementy murowane to: brama wjazdowa z oryginalną grodzą zaopatrzoną w 2 rzędy stalowych „liści” do mocowania zasieków oraz uszkodzonym nurem bramnym z wyrwą w miejscu niezachowanego stalowego sponsonu; ruiny koszar w centrum fortu z zachowaną ścianą narażoną, ścianami bocznymi i schronu centralnego, poterna o funkcji schronu pogotowia z dwiema wybieżniami na stanowiska na wale. Bardzo dobrze zachowany jest system zieleni maskującej - maska czołowa, maska tła, maski boczne tworzące kulisowy system maskowania skrywający płaską sylwetę fortu wśród otaczającej go zieleni łęgowej zakoli i starorzeczy Sanu. Wśród w/w zieleni widoczne są okopy fortyfikacji polowych. Zachowana jest także, częściowo zrekonstruowana forteczna droga dojazdowa.

Fort dostępny jest do zwiedzania bez ograniczeń. Znajduje się na zielonym szlaku rowerowym - trasa północna po fortach Twierdzy Przemyśl.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 24-03-2017 r.