Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

fort W-XIIIb Bolestraszyce - Zabytek.pl

fort W-XIIIb Bolestraszyce


architektura obronna 1880 r. Bolestraszyce

Adres
Bolestraszyce

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. przemyski, gm. Żurawica

Dobrze zachowany fort prezentuje wysokie wartości naukowe jako przykład nietypowego, jednowałowego fortu artyleryjskiego, ześrodkowanego zmodernizowanego do obrony bliskiej.

Fort posiada również duże walory krajobrazowe. Jako istotny element zespołu fortyfikacji Twierdzy Przemyśl stanowi ważny zabytek o znaczeniu europejskim.

Historia

W l. 1854-1855, w ramach budowy wokół Przemyśla fortyfikacji pierwszego obozu warownego na północ od wsch. części wsi Bolestraszyce, w pn.-wsch. części pierścienia, zbudowano szaniec artyleryjski nr 15 typu FS (Feuer-Schanze).

W 1878 r. szaniec FS został przebudowany na prowizoryczny szaniec artyleryjski W XIII Bolestraszyce. W 1887 r. szaniec został odbudowany po uszkodzeniu na skutek niekorzystnych warunków atmosferycznych.

Ostateczną formę otrzymał dopiero w l. 1896-1898, kiedy gruntownie przebudowano go na fort artyleryjski. Ok. 1913 r. zmodernizowano strukturę fortu w celu wzmocnienia obrony bliskiej. Zmieniony został wtedy jego numer na GZW XIIIb. Od 1909 r. główne uzbrojenie fortu składało się z 4 armat 15 cm M.61 na wysokich lawetach fortecznych, na stanowiskach w obu czołach i 2 armat polowych 9 cm M.75/96 na wysokich lawetach na stanowisku tradytorowym lewego barku. Fort należał do grupy fortowej San Rideau w V obwodzie obronnym. Jego zadaniem było wspieranie głównego fortu GHW XIII „San Rideau” w walce dalekiej oraz panowanie nad przestrzenią pomiędzy linią kolejową a krawędzią skarpy doliny Sanu.

Podczas kapitulacji twierdzy 22.03.1915 r. wysadzono w powietrze magazyn amunicyjny w schronie centralnym, kaponiery oraz częściowo koszary. W okresie międzywojennym rozebrano koszary i schron centralny w celu pozyskania materiałów budowlanych.

W ramach projektu „Zagospodarowanie zespołu zabytkowego Twierdzy Przemyśl w celu udostępnienia dla turystyki kulturowej, etap I” realizowanego w l. 2013-2015 przez Związek Gmin Fortecznych Twierdzy Przemyśl uczytelniono i wyeksponowano strukturę fortu - uporządkowano zieleń, oczyszczono ze śmieci i gruzu wały, fosę i pozostałości budynków, zrekonstruowano bryły koszar i schronu centralnego poprzez wzniesienie pergoli, wytyczono trasę zwiedzania z zabezpieczeniem miejsc niebezpiecznych, zamontowano tablice informacyjne i stojak na rowery.

Opis

Fort GZW (Gürtel-Zwischenwerk) XIIIb „Bolestraszyce” jest jednowałowym fortem artyleryjskim, ześrodkowanym, zmodernizowanym do obrony bliskiej. Zlokalizowany jest w pn. części Bolestraszyc, na pn.-zach. od Arboretum.

Powierzchnia fortu w granicach działek: ok. 2,9 ha.

Fort zbudowany jest na planie bastionu, otoczony suchą fosą. W załamaniach barkowych przeciwstoku fosy odsłonięte są ruiny dwóch kaponier. Przed oboma czołami znajduje się przedwał ze spłaszczonym stokiem. Zachowane są pozostałe ziemne elementy fortu - wał ze stanowiskiem piechoty w osi, stanowiskami 4 dział 15 cm M.61 na skrzydłach oraz poprzecznicami z dużymi schronami pogotowia (w większości zachowanymi), pełniącymi funkcję remiz dla dział i podręcznych magazynów amunicyjnych. Poprzecznice zaplecza osłaniają stanowiska barkowe: na lewym skrzydle z ruinami schronu pogotowia, stanowisko tradytorowe dla dwóch armat 9 cm M.75/96, na prawym skrzydle stanowisko piechoty. W centrum fortu znajdują się pozostałości schronu centralnego mieszczącego pierwotnie magazyn amunicyjny. Zachowana jest do dzisiaj jego ceglana ściana narażona i ściany boczne. Pierwotny kształt schronu obrazuje stalowa pergola, podparta betonowymi słupami. Z dawnych koszar szyjowych zachowane są ceglane ściany narażone i ściany boczne, osiowa poterna z fragmentem stropu, wnęką ze studnią oraz obie skrzydłowe wybieżnie prowadzące na stanowiska barkowe. Koszary osłonięte są wałem ziemnym. Forma koszar zamarkowana jest analogicznie do schronu centralnego. Zamarkowana jest także brama koszar w postaci ceglanego muru z otworem zamykanym bramą w formie nawiązującej do kraty fortecznej. Nad bramą umieszczony jest stylizowany napis z numerem fortu. Odsłonięte są fundamenty kaponiery zapola i fragmenty oryginalnego bruku. Fort XIIIb charakteryzuje się bardzo dobrze zachowanym, modelowym systemem zieleni maskującej - maska czołowa, maska tła, maski boczne, tworzące kulisowy system maskowania deformującego sylwetę fortu oraz zasłaniającego eksponowany odcinek drogi rokadowej. Istnieją do dzisiaj także drogi forteczne: dojazdowa, rokadowa i rokadowa droga pozoracyjna.

Fort wchodzi w skład Arboretum w Bolestraszycach i dostępny jest do zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Fort znajduje się na zielonym szlaku rowerowym - trasa północna po fortach Twierdzy Przemyśl.

Oprac. Adam Sapeta, OT NID w Rzeszowie, 20-03-2017 r.

Rodzaj: architektura obronna

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BL.57559, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BL.23678