poł. XIX i 1. poł. XX w. Wyjątkowy nie ze względu na swoje materialne pozostałości, ale na wymiar symboliczny – jako jedyny namacalny ślad ludności żydowskiej Bodzentyna oraz z uwagi na losy żydowskiego chłopca Dawida Rubinowicza, zamordowanego w Treblince, który w latach 1940-42 prowadził pamiętnik, opisujący życie w Krajnie, skąd pochodził, oraz w bodzentyńskim getcie, będący dziś unikalnym źródłem historycznym opisującym Holocaust  na wsi polskiej widziany oczami dziecka, porównywanym do Pamiętnika Anny Frank.

Historia

Cmentarz powstał już po 1862 r., kiedy zniesiono przepis ograniczający mobilność terytorialną ludności żydowskiej. Osadnictwo żydowskie w Bodzentynie sięga jednak 1792 r, choć było w tym czasie nielegalne.  W 1867 r. powstała gmina żydowska, która odłączyła się od gminy szydłowieckiej. Do gminy bodzentyńskiej włączono wówczas również Żydów zamieszkujących gminy Bieliny, Górno, Nową Słupię i Suchedniów. W 1866 r. Żydzi kupili teren pod cmentarz. W roku następnym Alfons Welke, inżynier powiatowy powiatu kieleckiego,  wyznaczył granice nekropoli i sporządził jej plan. Cmentarz powstał w 1867 r., choć nieformalne pochówki miały tu miejsce już wcześniej. Nie był on ogrodzony, posiadał tylko symboliczną bramę i dom stróża. W 1933 r. dokupiono teren na poszerzenie cmentarza. W trakcie II wojny światowej do Bodzentyna przesiedlono ludność żydowską z Płocka, a następnie okolicznych wiosek. W 1942 r. getto zlikwidowano, a Żydów przewieziono do Suchedniowa, a następnie do Treblinki. Cmentarz został oficjalnie zamknięty w 1964 r. W 2006 r. miejscowy ksiądz Leszek Sikorski zainicjował prace porządkowe na cmentarzu. Z inicjatywy pochodzącego z Bodzentyna Maksa Manesa Szafira Szwedzki Komitet przeciwko Antysemityzmowi przystąpił do zbiórki funduszy na restaurację nekropoli. Prace porządkowe rozpoczęto w 2008 r. Przy wejściu ustawiono ufundowaną przez ks. Leszka Sikorskiego macewę, poświęconą pamięci członków rodziny Szafira, zabitych w czasie II wojny światowej. Od 2008 r. w Bodzentynie organizowane są też Dni Dawida Rubinowicza, poświęcone pamięci żydowskiego chłopca, który w trakcie II wojny światowej prowadził pamiętnik, przybliżający realia życia wiejskich społeczności pod okupacją niemiecką. Jego notatki stanowią dziś niezwykle ważne świadectwo Zagłady, opisujące niemieckie działania prowadzone na polskiej prowincji.

Opis

Cmentarz o powierzchni ok. 2 ha położony jest na północnym zboczu Góry Miejskiej, w zachodniej części miejscowości, na południe od drogi z Bodzentyna do Świętej Katarzyny. Znajduje się tu ok 55 nagrobków, ulokowanych rzędowo. Macewy wykonano głównie z piaskowca i ozdobiono motywami architektonicznymi, ornamentyka roślinną, zwierzęcą oraz symbolicznymi przedstawieniami przedmiotów związanych z kultem religijnym (szafy z księgami, lwy, korony Tory, świeczniki, ptaki, dzbany, ręce złożone w geście błogosławieństwa). Zdobnictwo macew nosi znamiona sztuki ludowej i nie odznacza się wysokim poziomem artystycznym. Nagrobki pochodzą z 2. poł. XIX – 1. poł. XX w.

Zabytek dostępny

Oprac. Nina Glińska, NID OT Kielce, 16-03-2018