Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych - Zabytek.pl

kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych


kościół 2. poł. XV w. Blizne

Adres
Blizne, 435A

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. brzozowski, gm. Jasienica Rosielna

Kościół w Bliznem jest jednym z najcenniejszych obiektów średniowiecznej drewnianej architektury sakralnej w Polsce.

O jego wyjątkowym znaczeniu decyduje zarówno doskonale zachowana substancja architektoniczna (m. in. niemal w stu procentach zachowana oryginalna XV-wieczna konstrukcja zrębu ścian oraz storczykowej więźby dachowej z ciesielskimi znakami montażowymi), niezwykle bogate wyposażenie ruchome, powstałe na przestrzeni od XVI do XIX w., jak też unikatowy zespół malowideł ściennych z XV-XVIII w. W bezpośrednim otoczeniu kościoła znajduje się zespół zabytkowych XIX-wiecznych, drewnianych zabudowań plebańskich. Całość tworzy wyjątkowo cenny zespół kościelno-plebański, malowniczo wpisany w krajobraz doliny Stobnicy. Kościół wpisany jest na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Historia

Pierwsza pewna wzmianka o kościele pochodzi z 1470 r. Data budowy świątyni nie została jednoznacznie ustalona. Kościół w Bliznem powstał zapewne pomiędzy 1406 r. a 1470 r., przy czym przyjmuje się, że wybudowany został nie później niż w 3 ćw. XV w. Fundatorami kościoła byli najprawdopodobniej biskupi przemyscy - fundację wiąże się z biskupami: Piotrem Chrząstowskim (1436-1452), bądź Mikołajem Błażejowskim (1452-1479). Warsztat, który budował kościół wywodził się zapewne z tego samego środowiska co budowniczowie kościoła w Haczowie. W 1549 r. świątynię ozdobiono bogatą polichromią ornamentalno-figuralną (częściowo zachowaną do dziś). W 1 poł. XVII w. do kościoła dobudowano od zachodu wieżę-dzwonnicę, a kościół otoczono sobotami. W 1649 r. ściany i strop kościoła pokryto nową dekoracją malarską, w większości fundacji miejscowych chłopów (zachowały się sceny na południowej ścianie nawy). Kolejna polichromia, powstała ok. 1700 r., umieszczona została w dolnych partiach ścian prezbiterium. W początku XVIII w. ufundowano też nowe wyposażenie kościoła. Z ok. poł. XVIII w. pochodzi zachowana do dziś wieżyczka na sygnaturkę oraz wydzielony w przyziemiu wieży babiniec. W 1811 r. w ramach gruntownego remontu kościoła, zmianie uległa dotychczasowa bryła budowli (rozebrano soboty, prawdopodobnie w tym czasie powiększono też zakrystię, a do nawy od południa dostawiono kruchtę). Kościół remontowano też w 2 poł. XIX (kiedy to zamalowano dotychczasową polichromię) i w XX w. Kompleksowe prace konserwatorskie substancji architektonicznej kościoła oraz odsłonięcie wielowarstwowej, pochodzącej z różnych okresów polichromii, przeprowadzone zostały w latach 1964-1974. W 2003 r. kościół został wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO w ramach wpisu seryjnego Drewniane Kościoły Południowej Małopolski.

Opis

Kościół położony jest w centrum wsi, po południowej stronie drogi Rzeszów-Sanok, na wzniesieniu opadającym od południa ku dolinie rzeki Stobnicy. Świątynia jest orientowana. Teren kościelny ogrodzony jest drewnianym parkanem, w którym zlokalizowane są cztery murowane kaplice (z XIX w.). W bezpośrednim otoczeniu kościoła usytuowane są drewniane obiekty dawnego zespołu plebańskiego: stara plebania (później wikarówka), lamus, dawna szkoła parafialna (następnie organistówka) i stodoła. Kościół posiada układ trójdzielny: prezbiterium - nawa - wieża. Prezbiterium, węższe od nawy wzniesione zostało na rzucie prostokąta od wschodu zamkniętego trójbocznie, nawa na rzucie zbliżonym do kwadratu. Do nawy od zachodu dostawiona jest wieża na rzucie zbliżonym do kwadratu, z obszernym przedsionkiem w przyziemiu. Do prezbiterium przylega od północy zakrystia, a do nawy od południa - kruchta (obie na rzucie prostokąta). Prezbiterium i nawa nakryte są wspólnym, jednokalenicowym dwuspadowym dachem dwuspadowym, od wschodu opadającym trzema połaciami, od północy przechodzącym na zakrystię. W dachu umieszczona jest sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę, zwieńczona latarnią. Wieża ma pochyłe ściany i nadwieszoną izbicę o ścianach pionowych, którą nakrywa baniasty hełm z latarnią. Kruchta południowa, znacznie niższa od korpusu nakryta jest dachem dwuspadowym. Kościół drewniany, wzniesiony jest w konstrukcji zrębowej, na kamiennym podmurowaniu, z wieżą konstrukcji słupowo-ramowej i kruchtą konstrukcji słupowej. Ściany wzmocnione są lisicami i poszyte gontem. Ściany wieży w dolnej części i izbica szalowane są deskami w układzie pionowym z listwowaniem, II kondygnacja poszyta jest gontem. Dachy kościoła poszyte są gontem; hełm wieży i wieżyczka na sygnaturkę kryte są blachą. W kościele w Bliznem zastosowano pierwotnie, charakterystyczny dla średniowiecznego ciesielstwa małopolskiego, system więźbowo-zaskrzynieniowo-zaczepowy (zaczepy zachowały się w partiach strychowych), co uwidaczniało się w nakryciu skrajnych odcinków nawy, nad zaskrzynieniami, oddzielnymi daszkami pulpitowymi. Obecnie ta część nawy nakryta jest przedłużonymi połaciami dwuspadowego dachu. We wnętrzu występuje strop płaski, w nawie z zaskrzynieniami. Ściana tęczowa, dzieląca prezbiterium od nawy ma wykrój ostrołukowy, z belką tęczową, na której barokowa Grupa Pasji. Otwór drzwiowy z prezbiterium do zakrystii oraz otwory okienne prezbiterium (od strony wnętrza) zamknięte są łukiem w formie oślego grzbietu, charakterystycznego dla okresu późnego gotyku. Wnętrze (ściany i strop) świątyni dekorowane jest polichromią figuralno-ornamentalną wykonaną w kilku etapach. Najstarsze zachowane malowidła, z XV w. to tzw. zacheuszki czyli malowane krzyże konsekracyjne. Z XVI-wiecznych malowideł odsłonięto m.in. cykl Męki Pańskiej na północnej ścianie prezbiterium, scenę Sądu Ostatecznego - na północnej ścianie nawy, dekorację w formie malowanych kasetonów na stropie prezbiterium. Polichromie z 1 poł. XVII w., ufundowane przez miejscowych bogatych chłopów, zdobią ściany i strop nawy. Są to m.in. wizerunki świętych oraz sceny męczeństwa świętych. Na stropie i parapecie chóru muzycznego przedstawiono popiersia ewangelistów i ojców kościoła.. W niższych partiach ścian prezbiterium zachowały się fragmenty polichromii z ok. 1700 r. Zachowane jest także bogate wyposażenie kościoła - w przeważającej części barokowe, z XVII i XVIII w. Do najcenniejszych elementów wyposażenia należy figura Madonny z 1 ćw. XVI w. o cechach poststwoszowskiej rzeźby małopolskiej.

Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania wnętrza po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Anna Fortuna-Marek, OT NID w Rzeszowie, 21-09-2015 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Andrzej Kwasik.

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: nieznana

Materiał budowy:  drewniane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_18_BK.12293, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_18_BK.179428