zespół cmentarza ewangelickiego - Zabytek.pl
Adres
Bielsko-Biała, Listopadowa 92
Lokalizacja
woj. śląskie, pow. Bielsko-Biała, gm. Bielsko-Biała
Odznacza się oryginalną koncepcją założenia w typie ogrodu cmentarnego połączonego z kompleksem zabudowy towarzyszącej na wzór Campo Santo. Wartość cmentarza wiąże się ponadto z czytelnym i nieprzekształconym historycznym układem, jak również dobrze zachowanymi, zabytkowymi pochówkami, będącymi cennymi przykładami sztuki sepulkralnej z początku XX w. Jest zarazem jedną z najważniejszych nekropolii miasta, na której spoczywa wiele znaczących i zasłużonych dla Bielska osobistości.
Historia
Otwarcie cmentarza ewangelickiego, tzw. nowego, nastąpiło po wyczerpaniu miejsc na pochówki na dotychczasowym cmentarzu przy ulicy Frycza-Modrzewskiego na Bielskim Syjonie. Nowa nekropolia, wytyczona na peryferiach ówczesnego Bielska, powstała w latach 1909-1911 w oparciu o projekt Hansa Mayra, wiedeńskiego architekta znanego m.in. z realizacji cmentarzy wojennych z okresu I wojny światowej w rejonie Gorlic.
Opis
Cmentarz znajduje się w północnej części śródmieścia Bielsko-Białej, na Górnym Przedmieściu, przy skrzyżowaniu ulicy Listopadowej i Asnyka. Nekropolia o charakterze ogrodu cmentarnego rozlokowana jest na planie nieregularnego czworokąta. Układ cmentarza, podporządkowany zastanej parceli, składa się z trzech odmiennie zakomponowanych, skomunikowanych za pomocą siatki szerokich alei sektorów: południowego i północno-wschodniego, złożonego z rzędów nagrobków rozmieszczonych między równoległymi alejami oraz centralnego z półokrągłym środkiem i radialnie rozchodzącymi się od niego ścieżkami. W południowo-zachodniej części znajduje się wyraźnie wyodrębniony, wzorowany na Campo Santo, kompleks zabudowy towarzyszącej poprzedzony bramą wejściową, natomiast w części północno-zachodniej niezagospodarowana obecnie część dawnej szkółki ogrodniczej. Usytuowany w części południowo-zachodniej zespół obiektów rozlokowany został wokół prostokątnego dziedzińca. W skład założenia wchodzi neobarokowo-secesyjna, jednonawowa kaplica cmentarna (od północnego wschodu), kostnica w stylu uproszczonego klasycyzmu (od południa) oraz parterowy dom grabarza (od północnego zachodu), połączone arkadowymi murami i przejściami na cmentarz oraz analogiczną bramą wejściową (od zachodu).
Na cmentarzu znajduje się wiele cennych pod względem artystycznym i historycznym nagrobków, a w północnej części nekropolii umieszczono żeliwny krzyż z 1935 r. poświęcony poległym w I wojnie światowej.
Zabytek dostępny, otwarty codziennie dla zwiedzających.
Oprac. Agnieszka Olczyk, OT NID w Katowicach, 30.09.2014 r.
Bibliografia
- Chojecka E., Architektura i urbanistyka Bielska Białej 1855-1939, Katowice 1987.
- Karta cmentarza, Cmentarz wyznaniowy, ewangelicki (w Bielsku-Białej), Archiwum WUOZ.
- Zabytkowe cmentarze i mogiły w Polsce, woj. Bielsko-Biała, A. Michałowski, E. Bartman (red.), Warszawa 1995.
- Zabytki Sztuki w Polsce. Śląsk, S. Brzezicki, C. Nielsen (red.), Warszawa 2006.
Rodzaj: cmentarz
Forma ochrony: Rejestr zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_ZE.32266