Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół dworsko-parkowy - Zabytek.pl

zespół dworsko-parkowy


dwór przełom XVII/XVIII w. Bieliny

Adres
Bieliny

Lokalizacja
woj. podkarpackie, pow. niżański, gm. Ulanów - obszar wiejski

Zespół kościelny w Bielinach, który składa się z kościoła, dzwonnicy i ogrodzenia z bramkami jest przykładem XVIII w.

założenia kościelnego jednej z najstarszych parafii na tym terenie. Kościół charakteryzuje wartościowe wnętrze świątyni z malarstwem ściennym o proweniencji barokowej.

Historia

Parafia w Bielinach była erygowana ok. poł. XIII w. Obecna świątynie jest zapewne czwartym kościołem w tej miejscowości. Jej budowa rozpoczęła się w latach 50. XVIII w. po spaleniu się wcześniejszej w 1756 r. Brak jest informacji dotyczących czasu ukończenia kościoła. Malarstwo ścienne zdobiące kościół przypisywane było Stanisławowi Strońskiemu z Lwowa. Najprawdopodobniej w 1 poł. XIX w. powstało istniejące ogrodzenie kościoła oraz dzwonnica. W latach 80. XIX w. wnętrze świątyni było restaurowane przez rzeźbiarza Ferdynanda Majerskiego i malarza Teofila Kopystyńskiego pod kierunkiem arch. Zygmunta Hendla. Po zniszczeniach wojennych w 1915 r. kościól poddano pracom remontowym. Malarstwo ścienne ponownie restaurowane w latach 1972-73 przez Adama Rachtana z Krakowa.

Opis

Zespół zlokalizowany jest w środkowej części wsi, na terenie ograniczonym od zachodu stokiem doliny Sanu, a od wschodu drogą. Kościół otoczony jest ogrodzeniem - murem o regularnym kształcie zbliżonym do kwadratu. Znajduje się w północnej części ogrodzonego terenu. We wschodniej części południowego odcinka muru znajduje się dzwonnica. Na południowy-zachód od zespołu zlokalizowana plebania, a na północny-zachód gospodarcze zabudowania plebańskie.

Kościół barokowy. Nieorientowany, o prezbiterium skierowanym na zachód, jednonawowy. Prostokątna nawa poprzedzona jest od wschodu kwadratowym przedsionkiem. Drugi (zapewne wtórny) przedsionek wybudowano przy pd. ścianie kościoła. Część prezbiterialna kościoła węższa od nawy mieści w centrum prostokątne prezbiterium, za którym zakrystia. Po bokach prezbiterium i zakrystii dwa korytarze: południowy - komunikuje zakrystię z prezbiterium i amboną; północny - służy do komunikacji ze skarbcem lokalizowanym na piętrze nad zakrystią. Bryła kościoła składa się addycyjnych części przekrytych dwuspadowymi dachami: - wysokiej, a krótkiej nawy z sygnaturką umieszczoną w zachodniej części kalenicy, - prezbiterium węższego od nawy, ale tej samej wysokości ścian, - dwóch niskich przedsionków. Budowla murowana z cegły i kamienia. Elewacja frontowa dwukondygnacyjna. Dolna kondygnacja dzielona czterema pilastrami na trzy pola (na osi okno, po bokach nisze z rzeźbami śś. Piotra i Pawła) podtrzymującymi uproszczone belkowanie. Górna kondygnacja na niskim cokole, ograniczona wysokimi spływami, o centralnej części ramowanej pilastrami, odpowiadającej szerokością środkowej części kondygnacji dolnej. Całość zwieńczona trójkątnym tympanonem. Pozostałe elewacje nawy i prezbiterium artykułowane pilastrami podtrzymującymi uproszczone belkowanie. Przedsionki dekorowane są narożnymi pilastrami i gzymsami podokapowymi. W elewacji wschodniej przedsionka południowego duża arkadowa nisza z krucyfiksem. Wnętrze. We wschodniej części nawy chór muzyczny na szerokiej murowanej arkadzie wspartej na dwóch narożnych klatkach schodowych. Ściany boczne nawy dzielone trzema masywnymi filarami, dekorowanymi narożnymi pilastrami podtrzymującymi fragmentaryczne belkowanie. Podobnie dekorowana ściana łuku tęczowego. Nawa i prezbiterium zostały przekryte kolebką z lunetami. Południowy przedsionek przekryty kolebką pełni rolę niewielkiej kaplicy. Kolebka założona także nad zakrystią oraz parą korytarzy. W większości zachowała się drewniana stolarka drzwiowa z dekoracyjnie opracowanymi zamkami. Zakrystia skomunikowana jest z północnym korytarzem poprzez otwieraną szafę. Ściany kościoła (za wyłączeniem zakrystii, północnego korytarz i skarbca) pokrywają malowidła ścienne. Najcenniejsze, późnobarokowe, iluzjonistyczne malowidła zdobią wnętrze nawy i prezbiterium (Gabriel Sławiński, 2 poł. XVIII w.) - w nawie m.in. z imponującą sceną na całym sklepieniu oraz malowanymi nastawami ołtarzowymi. Barokowe jest także w większości wyposażenie kościoła. Z 2 poł. XVIII w. pochodzi ołtarz główny (obraz malował I. Fries z Insbrucka ok. 1881 r.), ołtarze boczne, ambona, chrzcielnica z oprawą. Prospekt organowy wykonał Aleksandrer Żebrowski z Lwowa w 1889 r. We wnętrzu nawy umieszczono epitafia Elżbiety z Wiśniowieckich Zamoyskiej (zm. 1770), Józefa Wandalina hr. Mniszech (zm. 1797) Alfonsa-Roberta Wandalina hr. Mniszech Aleksandra Wandalina hr. Mniszech (zm. 1891).

Dzwonnica murowana, architektoniczna, parawanowa. Była pierwotnie dzwonnicą bramną. Obecnie arkada bramy od południa zamurowana. Dwukondygnacyjna. Partia dolna z arkadą bramną flankowana przyporami. Górna kondygnacja wydzielona gzymsem. Drugą kondygnację tworzą dwie niskie arkady z zwieszonymi dzwonami. Całość została zwieńczona wydatnym gzymsem i wypukłym szczytem.

Ogrodzenie stanowi mur z cegły z dwiema bramami i bramką. Brama główna na osi kościoła. Otwór bramny zakończony łukiem ostrym, a szczyt bramy w formie spływów wolutowych. Brama dwuskrzydłowa, drewniana, skrzydła klepkowe w jodełkę, nabijane metalowymi ćwiekami. Dekoracyjne drewniane nadproże ze snycerskim motywem stylizowanego kwiatu. Druga brama w południowo-zachodnim narożniku podobnie rozwiązana jak brama główna tylko bez dekoracji. Bramka umieszczona została w pn. odcinku muru. Od wewnętrznej strony mury zostało nierównomiernie rozmieszczonych kilkanaście nisz. Do zachodniego odcinka ogrodzenia przylegają współczesne zabudowania gospodarcze.

Obiekt dostępny dla zwiedzających, możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Bartosz Podubny, OT NID w Rzeszowie, 29.10-.2014 r.