Budynek o doskonałych, wyważonych proporcjach dobrze wpisujący się w otoczenie zabytkowego parku.

Historia

Pierwotnie w parku miejskim zaplanowano budowę Domu Ludowego im. Józefa Piłsudskiego. Już w trakcie budowy, którą rozpoczęto w 1933 r. zadecydowano o przeznaczeniu budynku wyłącznie na siedzibę teatru nazwanego Teatrem Miejskim im. Marszałka Józefa Piłsudskiego. Inicjatorem budowy był Marian Zyndram-Kościałkowski, były wojewoda białostocki, a także późniejszy minister i premier w rządzie RP. Komitet Budowy Domu Ludowego otrzymał od miasta działkę położoną w ogrodzie miejskim. Projektantem budynku był warszawski arch. Jarosław Girin (także autor Domu Ludowego w Supraślu) a wystroju wnętrza - Stanisław Stolarczyk. Prace budowlane w latach 1933-1938 prowadziło białostockie przedsiębiorstwo „Mur” Józefa Zaczeniuka. Nadzór nad budową sprawował warszawski architekt Józef Seredyński. Pierwszy spektakl teatralny odbył się 27 grudnia 1938 roku. Podczas II wojny budynek został uszkodzony przez bombę, która zniszczyła dach i część widowni. Po wojnie obiekt wyremontowano i oddano do użytku w 1948 roku. Z prac wówczas prowadzonych odnotowano pomalowanie wnętrza, położenie nowych podłóg, zainstalowanie foteli i urządzanie sceny. W 1950 r. teatrowi nadano imię Aleksandra Węgierki. W latach 1987-1989 tylną część budynku rozbudowano o nowe pomieszczenia biurowe i magazynowe zniekształcające pierwotną bryłę budowli.

Opis

Teatr usytuowany w centrum miasta, w pobliżu zespołu pałacowo-parkowego Branickich, w rozwidleniu ulicy J. K. Branickiego i A. Mickiewicza, na terenie parku miejskiego. Elewacją frontową skierowany na pn.-zach., elewacja tylna graniczy z ul. Elektryczną. Modernizm/ funkcjonalizm.

Założony na planie prostokąta z półkoliście zamkniętą częścią sceniczną od pd.-wsch. i dwoma półkolistymi w rzucie ryzalitami mieszczącymi klatki schodowe, przylegającymi symetrycznie do elewacji bocznych przy fasadzie budynku (1938); część tylna rozbudowana o prostokątne w rzucie dobudówki (1989). Widownia z półkoliście ukształtowaną galerią ujęta jest z obu stron korytarzami; wokół sceny umieszczono garderoby. Zwarta bryła od frontu poprzedzona jest monumentalnymi schodami wiodącymi do trzech otworów wejściowych i do westybulu w dolnej kondygnacji i foyer na piętrze, doświetlonym dużymi oknami. Po obu stronach część frontową budynku flankują półkoliste w rzucie, przeszklone na wysokości dwóch kondygnacji klatki schodowe. Dwukondygnacyjny, podpiwniczony korpus główny nakryty jest płaskim dachem. Część sceniczna od pd.-wsch. półkoliście zamknięta, w dwóch dolnych kondygnacjach przepruta oknami, wyżej cofnięta i wywyższona, ujęta przyporami. Murowany z cegły, tynkowany. Elewacja frontowa dwukondygnacyjna, poprzedzona wysokimi schodami, trójosiowa w dolnej kondygnacji z dwuskrzydłowymi, przeszklonymi drzwiami na osiach. Górną pięcioosiową kondygnację wyznaczają wysokie okna. Nad oknami pięć prostokątnych płycin pokrytych malowanymi graficznie na czarnym tle postaciami muz ukazanych z atrybutami.

Zabytek dostępny dla zwiedzających z zewnątrz, wewnątrz podczas spektakli.

Oprac. Joanna Kotyńska-Stetkiewicz, OT NID w Białymstoku,12-12-2015 r.