Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

kościół katedralny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny - Zabytek.pl

kościół katedralny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny


kościół 1900 - 1906 Białystok

Adres
Białystok, Plac Jana Pawła II 1

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. Białystok, gm. Białystok

Obiekt jest interesującym przykładem tzw.wielkich katedr budowanych w stylu neogotyckim, tzw.

wiślano-bałtyckim, najliczniej wznoszonych na terenie byłego Królestwa Polskiego na przełomie XIX i XX w. jako symbol polskości i katolicyzmu.

Historia

Starania o pozwolenie na budowę nowego kościoła parafialnego w Białymstoku rozpoczął w k. XIX w. ks. Wilhelm Szwarc. Z jego inicjatywy w 1896 r. powstał projekt neogotyckiej świątyni autorstwa Józefa Piusa Dziekońskiego. Władze carskie nie chciały jednak wydać pozwolenia na budowę nowego kościoła, ale dopuściły rozbudowę istniejącego. W 1898 r. bp wileński Stefan Zwierowicz zarządził rozpoczęcie prac budowlanych. W związku z tym w 1899 r. powstał nowy projekt J. P. Dziekońskiego uwzględniający wymaganą lokalizację. Powołano Komitet Budowy Kościoła, który rozpoczął zbiórkę pieniędzy, zajął się gromadzeniem materiału i przygotowaniem placu budowy. Budowę rozpoczęto w kwietniu 1900 roku. W 1902 r. wyburzono prezbiterium starej świątyni i korpus starego kościoła połączono z usytuowaną poprzecznie do niego, bryłą nowej świątyni. W 1905 r. rozebrano wewnętrzne rusztowania i kościół wyświęcono. Prace murarskie prowadzone przez firmę Wędrowskiego zakończono w 1907 roku. W latach następnych świątynia otrzymała wystrój. Wystawiono ołtarz Matki Bożej Częstochowskiej, ambonę (1908), ołtarz boczny św. Antoniego, wykonano tympanony portali wejściowych, ustawiono ołtarz główny wg proj. Wincentego Bogaczyka wykonany w Warszawie w firmie Szpetkowskiego w formie nastawy gotyckiej (1913-1914), oraz ołtarze Ukrzyżowania (1916) i św. Rocha. W okresie międzywojennym przeprowadzono pierwszy remont i w 1931 r. świątynię konsekrowano. W 1977 r. urządzono kaplicę Matki Bożej Miłosierdzia.

Opis

Katedra usytuowana jest w północno-wschodniej części Rynku Kościuszki (ob. Plac Jana Pawła II), na niewielkim wzniesieniu ujętym murem oporowym, w którym umieszczone są szerokie schody wiodące do portali wejściowych. Kościół w stylu neogotyckim założony na planie krzyża łacińskiego z zamkniętym pięciobocznie prezbiterium skierowanym na północ. Po obu stronach prezbiterium zakrystia i kaplica poprzedzone kruchtami; kaplica otwarta do nawy bocznej. Od zachodu do katedry przylega korpus nawowy kościoła starego. Korpus trójnawowy, bazylikowy, pięcioprzęsłowy z kruchtą, z jednonawowym transeptem. Bryła silnie rozczłonkowana, od północy z zakrystią, kaplicą i kruchtami nakrytymi wielospadowymi dachami wieżowymi. Nawa główna z prezbiterium i transept równe wysokością, nakryte wysokimi dachami dwuspadowymi, z trójspadowym dachem w zakończeniu prezbiterium. Nawy boczne nakryte dachami pulpitowymi. W miejscu skrzyżowania nawy i transeptu umieszczona ażurowa, strzelista sygnaturka. Od południa dwie czworoboczne wieże przechodzące w partii zwieńczenia w ośmioboczne, zakończone koroną z trójkątnych szczytów ozdobionych wimpergami i sterczynami, nakryte strzelistymi, iglicowymi hełmami z krzyżami. W przyziemiu trzy uskokowe, ostrołukowe portale ozdobione wimpergami. Nad portalem rozeta przesłonięta ażurową, arkadową kurtyną. Budowla opięta wielouskokowymi skarpami, z łukami przyporowymi wyprowadzonymi nad dachy naw bocznych. Elewacje przeprute ostrołukowymi, ozdobnie opracowanymi otworami okiennymi, zwieńczone arkadkowym gzymsem koronującym. Szczyty schodkowe fasady i transeptu ozdobione ostrołukowymi blendami. Wnętrze trójnawowe, nakryte sklepieniem krzyżowo-żebrowym, w miejscu przecięcia z transeptem - sklepieniem gwiaździstym, nad chórem - kryształowym. Nawa główna otwarta do bocznych ostrołukowymi arkadami wspartymi na filarach. Arkady i filary opięte służkami z roślinnymi, kamiennymi kapitelami. Kruchta otwarta do naw trzema otworami: bocznymi ostrołukowymi, środkowym zamkniętym łukiem Tudorów.

Obiekt dostępny dla zwiedzających poza godzinami nabożeństw.

Oprac. Grażyna Rogala, OT NID w Białymstoku, 22.12.2014 r.

Dane obiektu zostały uzupełnione przez użytkownika Jarosław Bochyński (JB).

Rodzaj: kościół

Styl architektoniczny: inna

Materiał budowy:  ceglane

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BK.63103, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BK.148959