Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

park pałacowy - Zabytek.pl

park pałacowy


park 1895 r. Białowieża

Adres
Białowieża

Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. hajnowski, gm. Białowieża

Zespół pałacowo - parkowy w Białowieży należy do najcenniejszych tego typu zabytków w woj.

podlaskim. Posiada ogromne walory historyczne związane z pobytem tu królów polskich oraz carów rosyjskich. Od 1888 r. założenie stało się własnością prywatną carów, o którą ci władcy dbali w sposób szczególny, co znalazło swoje odbicie w projektowanej architekturze i krajobrazie. Oprócz władców bywali tu najwybitniejsi luminarze nauki, literatury i sztuki. Park przypałacowy zaprojektował jeden z najznakomitszych architektów krajobrazu i budowniczych ogrodów - Walerian Kronenberg (1859-1934), któremu przypisuje się ok. 300 projektów. Park carski w Białowieży ze względu na rozmach i osobę inwestora należy do czołowych osiągnięć Kronenberga oraz jest dobrym przykładem parku w stylu obwodnicowym (kaligraficznym).

Historia

Myśliwski dwór królewski w Białowieży w obecnym miejscu powstał zapewne już w XVI wieku. W poł. XVIII w. pobudowano nowy, okazały, drewniany dwór myśliwski wraz towarzyszącymi mu obiektami. Zabudowania te uległy zniszczeniu podczas walk związanych z powstaniem listopadowym. Przed 1860 r. przebudowano na carski dom myśliwski budynek drewniany, wzniesiony nad stawem już w 1845 r. (obecnie tzw. d. leśniczówka). Główne prace projektowo budowlane miały miejsce w latach 1890-1895 r. kiedy rozplanowano park wg projektu Waleriana Kronenberga (w stylu angielskim), wybudowano okazały pałac wg projektu Nicolasa de Rochefort (w stylu eklektycznym) oraz liczne budynki towarzyszące. Prace trwały jeszcze na początku XX w. kiedy np. w 1904 r. wzniesiono dom „hofmarszalski” i dom „jegierski” według projektu architekta Niesalewicza. Podczas I wojny światowej założenie uległo częściowej dewastacji. Po 1918 r. zespół parkowo-pałacowy przejęło państwo polskie. W budynkach zespołu umieszczono władze powiatowe, instytucje naukowe, administrację Parku Narodowego, zbiory przyrodnicze i naukowe, szkołę dla leśniczych. Podczas II wojny światowej rezydencja białowieska oraz cała puszcza jako teren polowań podlegały bezpośredniej administracji Hermana Göringa. Wycofujący się Niemcy w 1944 r. spalili pałac. Jego mury przetrwały do 1960 r. kiedy je rozebrano i na miejscu pałacu wybudowano nowy budynek. W 1975 r. rozebrano wozownię, przebudowano dawną elektrownię a także wzniesiono kilka nowych budynków. Obecnie w głównym budynku powstałym na fundamentach dawnego pałacu carskiego mieści się siedziba Białowieskiego Parku Narodowego, w którego gestii jest zarząd nad zespołem parkowo-pałacowym w Białowieży.

Opis

Zespół pałacowo-parkowy w Białowieży zlokalizowany jest w zachodniej części wsi. Ograniczony jest od południa ulicami Kolejową oraz Zastawa, od zachodu ul. Paczoskiego, od północy przedłużeniem ul. Żubrowej, zaś od wschodu ul. Parkową i Sportową. Centrum założenia zajmuje budynek administracyjny BPN pobudowany na fundamentach dawnego pałacu, zlokalizowany na pnółnoc od stawów zajmujących południową część parku. Na pn. od siedziby BPN rozpościera się park krajobrazowy w stylu angielskim zwany Parkiem Pałacowym. Zabytkowe obiekty wchodzące w skład zespołu zlokalizowano po wsch. i zach. stronie dawnego pałacu (siedziba BPN) w południowej części Parku Pałacowego na północ od stawów: dom „jegierski” - murowany z cegły, dwukondygnacjowy, dwunastoosiowy wybudowany w 1904 r.; dom „hofmarszalski” - murowany z cegły, trzykondygnacjowy, rozplanowany na rzucie w kształcie litery L; dom „szoferów” - murowany z cegły, jednokondygnacjowy z poddaszem, zbudowany ok. 1895 r.; dawna leśniczówka - drewniany, jednokondygnacjowy zbudowany w 1845 r., w stylu dworkowym, bogato zdobiony ornamentem ciesielskim; dawna łaźnia - murowany z cegły, jednokondygnacjowy, rozplanowany na rzucie w kształcie litery T, wybudowany w k. XIX w.; magazyn - drewniany, jednokondygnacjowy, zbudowany w k. XIX w.; młyn - murowany cegły i kamienia, podpiwniczony, jednokondygnacjowy, zbudowany w XIX w.; stajnia i powozownia - murowano-drewniany, na rzucie krzyża wybudowany w k. XIX w.; brama wjazdowa - murowany z cegły z użyciem kamienia, dwukondygnacjowy z przejazdem w przyziemiu, z przybudówkami po stronie północnej i południowej; dom mieszkalny nr 9-drewniany, jednokondygnacjowy zbudowany w k. XIX w.

Obiekt dostępny dla zwiedzających.

Oprac. Grzegorz Ryżewski, OT NID w Białymstoku, 22.10.2014 r.

Rodzaj: park

Styl architektoniczny: krajobrazowy

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_ZZ.13229, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_ZZ.22127