cerkiew prawosławna parafialna pw. św. Mikołaja - Zabytek.pl
cerkiew prawosławna parafialna pw. św. Mikołaja
Adres
Białowieża, Sportowa 5A
Lokalizacja
woj. podlaskie, pow. hajnowski, gm. Białowieża
Tuż po wybudowaniu, w k. XIX w. świątynia była powszechnie uznawana (przez ówczesną prasę) za najpiękniejszą w całej guberni grodzieńskiej. Wartości historyczne związane są z kolatorami i fundatorami cerkwi - rodziną carską. Obiekt został ufundowany i wybudowany niejako pod osobistym nadzorem cara Aleksandra III, odwiedzany był przez najwybitniejszych dostojników państwowych i duchownych, był i jest miejscem ważnych uroczystości religijnych i świeckich.
Historia
Cerkiew drewniana w Białowieży istniała już w k. XVIII w. i była to wówczas świątynia unicka (greckokatolicka). Zapewne na początku następnego stulecia powołano tu samodzielną parafię. Kolejny drewniany obiekt wzniesiono w 1853 r. jako cerkiew prawosławną pw. św. Mikołaja Cudotwórcy (kasata unii miała miejsce w 1839 roku). Gdy Puszcza Białowieska w 1888 r. stała się prywatną własnością panującego, car w 1889 r. rozpoczął wznoszenie w Białowieży swojej rezydencji myśliwskiej. Wówczas zapewne rozpoczęto budowę obecnej cerkwi, zaprojektowanej przez wileńskiego architekta Pimienowa. W 1894 r. budowę wizytował car Aleksander III. Wyświęcenia obiektu dokonano w 1895 roku. Do wnętrza sprowadzono z Petersburga piękny ceramiczny ikonostas. Ostatecznie cerkiew wykończono w 1897 r. tuż przed wizytą cara Mikołaja II. Monarcha ten podczas częstych pobytów w Białowieży lubił przebywać w cerkwi, słuchając w niej chórów parafialnych. W 1907 r. świątynia otrzymała oświetlenie elektryczne. I wojna światowa oszczędziła obiekt, który w okresie międzywojennym wyremontowano. 1 września 1939 r. bomba zniszczyła jedną ze ścian oraz poczyniła spustoszenia wewnątrz, które dosyć szybko naprawiono. Po II wojnie światowej we wnętrzu świątyni wykonano malowidła, wyposażono ją w różne sprzęty (piece, żyrandole, wykładziny, dywany itp.), wymieniono pokrycie dachu, założono nową instalację elektryczną i odgromową. W latach powojennych cerkiew była odwiedzana przez najwyższych dostojników prawosławnych z Polski i ze świata, była miejscem odbywających się koncertów muzyki cerkiewnej i innych wydarzeń kulturalnych (kręcono tu m.in. film Wesele białoruskie).
Opis
Cerkiew usytuowana jest w centrum Białowieży, na niewielkim wzniesieniu, przy głównej ulicy gen. Aleksandra Waszkiewicza, po jej północnej stronie. Obiekt na rzucie krzyża greckiego, z prezbiterium zamkniętym wielobocznie. Bryła rozczłonkowana, złożona z przenikających się prostopadłościanów. Na skrzyżowaniu naw kopuła, zaś nad kruchtą wieża-dzwonnica. Kopuła i wieża zwieńczone latarenkami o hełmach cebulastych z krzyżami prawosławnymi. Murowana z cegły, nietynkowana. Wewnątrz cerkwi znajduje się piękny ikonostas wykonany z ceramiki.
Obiekt dostępny dla zwiedzających.
Oprac. Grzegorz Ryżewski, OT NID w Białymstoku, 13.10.2014 r.
Rodzaj: cerkiew
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_20_BK.59845, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_20_BK.158373