kościół parafialny pw. św. Jana Chrzciciela - Zabytek.pl
Adres
Biała, 28
Lokalizacja
woj. łódzkie, pow. pajęczański, gm. Rząśnia
Historia
Kościół został wzniesiony w miejscowości Wola Grzymalina w pobliżu Bełchatowa, we wschodniej części wsi, otaczał go cmentarz. Zbudowany został w r. 1584 na zlecenie ówczesnego właściciela okolicznych dóbr, Jana Grzymały Wolskiego. Dziesięć lat później nastąpiła jego konsekracja. Początkowo pełnił funkcję filialną, w 2 poł. XVII wieku stał się siedzibą parafii. W r. 1729 do istniejącej bryły dobudowano kaplicę MB Różańcowej oraz odrestaurowano cały budynek. Pod kaplicą i pod ołtarzem głównym znajdowały się dwie murowane krypty na pochówki kolatorów i plebanów. Ponieważ stan obiektu pogarszał się w kolejnych latach, kaplica została zapewne rozebrana przed połową XIX w. W 1864 r. kościół poddano kolejnemu remontowi, dobudowano wówczas dwie kruchty.
W r. 1981 teren wsi został objęty pracami odkrywkowymi Kopalni Węgla Brunatnego, w związku z czym podjęto decyzję o likwidacji miejscowości . Aby ratować zabytkowy obiekt, postanowiono translokować go do miejscowości Biała Szlachecka w powiecie pajęczańskim. Jeszcze w tym samym roku kościół oddano do użytku wiernym.
Opis
Na skutek translokacji kościół został umiejscowiony w południowej części Białej Szlacheckiej, na wzniesieniu, przy drodze prowadzącej w kierunku Pajęczna. Jest orientowany. Od południa graniczy z cmentarzem.
Kościół wzniesiony został w schemacie obowiązującym dla polskiej drewnianej architektury średniowiecznej, nie odbiegającym od architektury XV -wiecznej. Solidność wykonania oraz typowość rozwiązań sugeruje, że budowniczymi świątyni mogli być cieśle cechowi.
Budowla o zwartej, nieco wydłużonej bryle. Składa się z prostokątnego, trójbocznie zamkniętego prezbiterium, szerszej nawy zbliżonej rzutem do kwadratu, oraz prostokątnych krucht od zachodu i południa, a także zakrystii od północy. Nie jest podpiwniczona.
Kościół drewniany o konstrukcji zrębowej, wzniesiony z drewna modrzewiowego i częściowo sosnowego (kruchty, szczyt) na przyciesiu, podmurowany. Kryty jest wysokim dwuspadowym dachem (pokrytym podwójnymi gontami) nieco załamanym w połowie wysokości) o szerokim okapie. Na osi kalenicy znajduje się niewielka wieżyczka z sygnaturką.
Współczesne elementy to: belki podwalinowe, betonowa podmurówka, część belek z konstrukcji ścian (głownie partii północnej i zachodniej) oraz więźby dachowej. Współczesne są także kruchty i zakrystia.
W elewacji zachodniej znajduje się główne wejście do kościoła. Drzwi umieszczono w niskiej kruchcie z trójkątnym szczytem. Elementem przykuwającym uwagę są podpórki okapu, zaczepy o dekoracyjnie wyciętych kształtach- na skutek zniszczenia część z nich została zrekonstruowana po przeniesieniu świątyni. W elewacji wschodniej, w ścianie prezbiterium umieszczone jest okrągłe okienko, dawniej wypełnione witrażem. Podobne okienko znajduje się w ścianie zachodniej, jednak jest częściowo zakryte przez kruchtę. Pozostałe otwory okienne doświetlające wnętrze kościoła mają kształt prostokątny, charakteryzują się szerokimi ościeżnicami. Na elewacji północnej dostrzec można ślad po wejściu z nawy do nieistniejącej kaplicy MB Różańcowej.
Wnętrze o jednej nawie przekryto płaskimi stropami. Nawę od prezbiterium dzieli łuk tęczowy z krucyfiksem z XVI w. Kraniec nawy od strony zachodniej zajmuje chór ( zrekonstruowany) w postaci balkonu na słupach przypominających kolumny, w centralnej części nieco wygięty. Ściany nawy pokryte są polichromiami. Wchodzących do świątyni głównym wejściem od zachodu wita w kruchcie portal z wyrytą datą budowy kościoła.
We wnętrzu świątyni uwagę przykuwa późnorenesansowy ołtarz główny z obrazem ukazującym MB Szkaplerzną i wizerunkami świętych. Dwa pozostałe ołtarze są przykładem rzemiosła artystycznego późnego baroku, podobnie jak przyścienna ambona i chrzcielnica.
Obiekt dostępny przez cały rok, możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu z ks. proboszczem.
Oprac. Anna Michalska, NID OT Łódź, 30.04.2015 r.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
drewniane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_10_BK.128386, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_10_BK.192942