kościół ewangelicki - Zabytek.pl
Adres
Bezławki, 1
Lokalizacja
woj. warmińsko-mazurskie, pow. kętrzyński, gm. Reszel - obszar wiejski
Historia
Bezławki zostały lokowane w 1371 r. Zamek zaczęto budować po 1377 r., na co wskazują badania dendrochronologiczne belek zachowanych w strukturze murów. Był przeznaczony na siedzibę administratora komornictwa krzyżackiego. Wzniesiono bryłę zamku nakrytą dwuspadowym dachem, ze szczytami schodkowymi oraz mury otaczające czworoboczny majdan, z basztami otwartymi do wnętrza i bramą wjazdową przy szczytowej ścianie zamku (północno-wschodniej). W 1402 r. zamek został przeznaczony na siedzibę Świdrygiełły, sprzymierzonego czasowo z krzyżakami brata Jagiełły; w związku z tym przeprowadzono na zamku niewielkie prace adaptacyjne (Świdrygiełło opuścił zamek w 1404 r.). W XVI w. zamek został przekształcony w kościół, najprawdopodobniej w 1583 r., od razu w świątynie protestancką. W związku z nową funkcją zlikwidowano podziały wnętrza, przemurowano otwory (nowe okna i portal od strony południowo-zachodniej), w części północno-wschodniej wzniesiono zakrystię i przemurowano całkowicie szczyt. Brama wjazdowa na dziedziniec została przeniesiona na linię północno-wschodnią obwarowań dziedzińca, który zaczął pełnić funkcję cmentarza przykościelnego. W l.1726-1730 przed ścianą z portalem wzniesiono wieżę przeznaczona na dzwonnicę, w znacznej części w konstrukcji ryglowej. W tym czasie powstała też nowa kruchta przed dłuższą ścianą oraz wjazd na cmentarz od strony południowo-wschodniej. W 1884 r. przesklepiono wnętrze drewnianą kolebką i otynkowano elewacje. Po II wojnie światowej kościół pozostał do l. 70 w rękach gminy ewangelickiej; po jej wygaśnięciu został opuszczony i stopniowo dewastowany, podobnie jak cmentarz. Po przekazaniu kościołowi rzymskokatolickiemu remontowany w l. 1985-1989. Obecnie jest kościołem filialnym parafii NSPJ w Wilkowie. W 2008 r. rozpoczęły się prace remontowo-konserwatorskie wieży kościelnej; stało się to również początkiem badań archeologicznych, a następnie interdyscyplinarnych, związanych z zamkiem.
Opis
Kościół - dawny zamek - jest położony na wyraźnym, odosobnionym wyniesieniu terenu w zachodniej części wsi (po południowej stronie szosy Święta Lipka - Wilkowo). Budowla na rzucie prostokąta na osi południowy zachód - północny wschód, z dawnym majdanem przylegającym od strony południowo-wschodniej (bryła budynku wpisana jest w obwód obwarowań). Od strony południowo-zachodniej kościoła czworoboczna wieża, przy przeciwległej ścianie zakrystia (być może z wykorzystaniem murów dawnego przedbramia), na osi dłuższej ściany od strony obecnego cmentarza kruchta poprzedzająca wejście do kościoła. Bryła zwarta, prostopadłościenna, nad bryłą główną i niskimi dobudówkami dachy dwuspadowe, nad wyższą wieżą dach ostrosłupowy. Obecna ściana prezbiterialna i kruchta zwieńczone szczytami schodkowymi ze sterczynami. Ściany zamku murowane, w niższych partiach z kamienia łamanego, powyżej - z cegły licowej, obecnie z pozostałościami tynku. Przyziemie wieży murowane z kamienia i cegły, wyższe kondygnacje w konstrukcji ryglowej, tynkowane. Więźba dachowa i wewnątrz wieży drewniana. Dachy kryte dachówką ceramiczną, jedynie wieża - blachą. Elewacje zamkowe artykułowane regularnie rozmieszczonymi otworami okiennymi w pierwszej kondygnacji i blendami w drugiej. Okna i blendy rozmieszczone naprzemiennie na osiach, zamknięte łukiem ostrym. W elewacji wejściowej w pierwszej kondygnacji dodatkowe, mniejsze blendy zamknięte łukiem koszowym, w tym podwójna nad kalenicą kruchty. Pod okapem nieduże okienka zamknięte łukiem odcinkowym. Szczyt prezbiterium siedmioosiowy, pole podzielone ostrołukowymi blendami, niskie i szerokie sterczyny zrównane z licem muru, opasane dwoma ceglanymi gzymsami z gładkim pasem tynku między nimi, zwieńczone naprzemiennie półkolistym lub trójkątnym frontonem. Na jednym z trójkątnych zwieńczeń widoczne wypracowane w gzymsie, uproszczone spływy wolutowe. Szczyt nad zakrystią o podobnym rozwiązaniu, bez blend. Wnętrze jednoprzestrzenne, tynkowane, malowane, nakryte pozornym, beczkowym sklepieniem drewnianym, o spłaszczonym profilu przekroju. Mury otaczające dawny majdan murowane z kamienia łamanego, w stanie daleko posuniętej destrukcji. Na odcinku północno-wschodnim, w pobliżu kościoła murowana z cegły brama z przelotem zamkniętym łukiem koszowym, nad przejściem szczyt schodkowy ze sterczynami. Z obu stron w szczycie blendy, od strony zewnętrznej w blendzie na osi częściowo zachowana inskrypcja.
Kościół użytkowany, zamykany. Wejście możliwe po uzgodnieniu z gospodarzem mieszkającym w domu w pobliżu kościoła.
Oprac. Joanna Piotrowska, OT NID w Olsztynie, 15.09.2014
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: gotycki
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_28_BK.145854, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_28_BK.255703