Historia

Grocholice od 1977 r. stanowią część miasta Bełchatowa, są jednak od niego znacznie starsze. Istniały już w XIII w., będąc własnością arcybiskupów gnieźnieńskich. W XV w. nastąpiła lokacja miasta. Przez kilkaset lat były znanym ośrodkiem garncarskim. Leżały na trasie szlaku handlowego, co zapewniało dobrobyt mieszkańcom. Erygowanie parafii nastąpiło w 1230 r. Murowany kościół ufundował ówczesny arcybiskup gnieźnieński, Wincenty z Czarnkowa. Świątynia została poważnie uszkodzona w czasie pożaru w 1781 r.  Naprawa nastąpiła w 1788 r., a rozbudowa do obecnego stanu w latach 1897-1910. Z pierwotnej bryły zachowano tylko część kamienno-ceglanych ścian nawy głównej i szkarpy jej dwóch wschodnich przęseł. Zostały one wkomponowane w nową bryłę. Autorem projektu był początkowo Kornel Szretter, a ostatecznie Feliks Nowicki. Kościół ucierpiał ponownie w czasie działań wojennych w 1914 r., odbudowa nastąpiła w latach 1917-20.

Opis

Kościół został zbudowany w centrum dawnego miasta-na rynku. Jest orientowany. Otacza go dawny cmentarz przykościelny, którego teren ogranicza niewysokie pełne ogrodzenie.

Obiekt zrealizowano na rzucie krzyża łacińskiego. Jest jednonawowy, nawa posiada cztery przęsła. Od wschodu flankują ją dwie kaplice na rzutach zbliżonych do kwadratu. Prezbiterium jest dwuprzęsłowe, zamknięte wielobocznie. Od południa sąsiaduje z zakrystią, od północy z dawnym pomieszczeniem gospodarczym, przekształconym na  kaplicę. Od zachodu nawę poprzedza kruchta z dwoma przedsionkami. Nawa jest wyższa, niż kaplice i prezbiterium. Wszystkie partie przekrywają dachy dwuspadowe. Wieże w części zachodniej  wieńczą hełmy iglicowe.

Do budowy nowej części wykorzystano cegły ceramiczne na zaprawie wapienno-cementowej. Stara partia zbudowana była z cegły i otoczaków na zaprawie wapiennej. Ściany zostały otynkowane wewnątrz, oraz na zewnątrz prezbiterium i fragmentarycznie w innych partiach. Zastosowano sklepienia żebrowe i krzyżowo-żebrowe. Posiada drewnianą więźbę dachową o konstrukcji storczykowej oraz dach pokryty blachą ocynkowaną.

We wszystkich elewacjach zastosowano niskie cokoły, gzymsy profilowane i oszkarpowanie. Szkarpy, blendy, gzymsy oraz opaski okienne są otynkowane. Większość otworów okiennych zwieńczono półkoliście.

Rolę fasady pełni elewacja zachodnia. Jej boczne partie tworzą wysokie wieże. W partii parteru umieszczono w nich kolejno prostokątne podwójne otwory okienne, wysoką blendę, niewielkie triforium oraz wysokie, smukłe dwa otwory zabezpieczone żaluzjami. Wieńczy je masywny fryz ząbkowy oraz hełmy zakończone żelaznymi krzyżami. W niższej części centralnej fasady umieszczono główny otwór wejściowy zwieńczony półkoliście. Jest on zaakcentowany trójkątnym szczytem z figurą św. Powyżej znajduje się rozeta ujęta w kwadratową opaskę z ząbkowaniem. W zwieńczeniu umieszczono triforium, w którym otwory boczne wypełniają żaluzje. W elewacjach bocznych w partii zachodniej nawę doświetlają po trzy otwory okienne umieszczone w tynkowanych opaskach. Za nimi znajdują się pozbawione otworów ściany kaplic a dalej, w kierunku prezbiterium doświetlone oknami i posiadające otwory drzwiowe niskie partie zakrystii i ( od północy) obecnej kaplicy. 

Elewację wschodnią stanowi wielobocznie zamknięte prezbiterium. Jego ściany zostały gładko otynkowane, w centralnej części widnieje krzyż.

Ściany nawy na poszczególne przęsła dzielą pilastry, które w wyższych partiach przechodzą w gurty. Wejścia do kaplic uformowano w formie arkad. Nawę od prezbiterium dzieli łuk tęczowy z umieszczoną na jego ścianie wizerunkiem monstrancji promienistej. Usytuowany w skrajnej partii zachodniej chór muzyczny podtrzymują dwa filary.

Najcenniejszym elementem wyposażenia są figury śś. Doroty, Katarzyny i Marii Magdaleny. Datuje się je na XIV w., najprawdopodobniej stanowiły fragment dawnego ołtarza głównego. Z XVII w. pochodzi kamienna chrzcielnica. W XVIII w. wykonano ołtarz główny. Ołtarze boczne powstały na pocz. XIX w.

Oprac. Anna Michalska OT NID w Łodzi, 01-02-2022 r.