kościół filialny pw. św. Doroty - Zabytek.pl
Adres
Będzin
Lokalizacja
woj. śląskie, pow. będziński, gm. Będzin
Historia
Historia obiektu sięga roku 1635, kiedy to kościół parafialny św. Katarzyny strawił pożar. Wówczas ks. Wojciech Lipnicki, z funduszu swej krewnej Doroty Kąckiej, ksieni klasztoru sióstr Norbertanek w Krakowie na Zwierzyńcu, rozpoczął budowę kościoła filialnego. Świątynia położona została na szczycie malowniczego wzgórza Przemienienia Pańskiego, 382 m n.p.m. (Góra św. Doroty, pot. Dorotka), na terenie miasta Będzin, w dzielnicy Grodziec. Zgodnie z panującą wówczas tendencją, część prezbiterialna pozostała zwrócona ku wschodowi. Budowlę otoczono ogrodzeniem z kamienia wapiennego na zaprawie wapienno-piaskowej, z wjazdem zaopatrzonym w dwuskrzydłową stalową bramę. W dniu 10 października 1638 miała miejsce jego uroczysta konsekracja przez sufragana krakowskiego Tomasza Oborskiego. Aż do 1730 r. spełniał rolę kościoła parafialnego. Niestety potem został zaniedbany i popadł w ruinę. O jego dużym znaczeniu w regionie świadczą kolejne odbudowy dokonywane z inicjatywy miejscowej ludności. Po II wojnie światowej kościół przeszedł gruntowną renowację, a w 1947 r. odbyło się poświęcenie odnowionej świątyni. Ostatnie prace remontowe miały miejsce w 2. poł. XX w. i wiązały się z zabezpieczeniem obiektu przed wpływami szkód górniczych. Z racji swego urokliwego położenia stanowi niewątpliwą wizytówkę regionu.
Opis
Forma świątyni jest zwarta i prosta, a surowy charakter architektury potęguje brak dekoracji. Bryła budynku na planie prostokąta składa się z nawy zamkniętej absydą prezbiterialną, czworokątnej wieży z kruchtą dostawionej od frontu oraz obustronnie dobudowanych kaplicy i zakrystii. Korpus budynku wzmacniają skośne przypory. Mury nawy o ponadprzeciętnej grubości dźwigają sklepienie kolebkowe z lunetami znajdującymi się nad otworami okiennymi. Kapliczki boczne posiadają natomiast sklepienia krzyżowe. Dach jest dwuspadowy, nad kaplicą i zakrystią pulpitowy, absydę zwieńczono konchą. Drewnianą więźbę dachową okrywa ocynkowana blacha, układana w arkuszach na zrąbek stojący. Hełm nad wieżą ma formę czterospadową, tak jak górująca nad nim niewielka dzwonnica w formie latarni.
Powierzchnia użytkowa świątyni jest niewielka, a wyposażenie wnętrza skromne. Na uwagę zasługuje ołtarz z płaskorzeźbami, przedstawiającymi męczeńską drogę św. Doroty oraz obraz Matki Bożej z pierścionkiem na palcu. Wizerunek ten widnieje także na feretronie parafialnym i związany jest z legendą na temat cudu, jaki miał miejsce na Górze św. Doroty w poł. XIX wieku.
Dostęp do obiektu ograniczony. Możliwość zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym. Msze św. odbywają się 6-go dnia każdego miesiąca.
Oprac. Aleksandra Bednarska, OT NID w Katowicach, 04-12-2015 r.
Rodzaj: kościół
Styl architektoniczny: nieznana
Materiał budowy:
ceglane
Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków
Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_24_BK.94150, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_24_BK.384945