Historia

Tuż po lokacji miasta na prawie chełmińskim w 1364 r. sprowadzeni przez biskupa Jana I Styprocka franciszkanie zaczęli wznosić murowane założenie klasztorne z wirydarzem, do którego pod koniec XIV w. rozpoczęli dobudowywać murowany kościół. W pierwszej fazie wzniesiono czteroprzęsłowy korpus salowy, do którego po 1414 r. dostawiono niższe i węższe, czteroprzęsłowe prezbiterium. W okresie reformacji doprowadzony do ruiny kościół został przejęty w następstwie zabiegów kardynała Andrzeja Batorego przez bernardynów, a następnie odbudowany pod k. XVI w. Wnętrze sklepiono kolebkowo z lunetami, pokrywając je gęsta siatką żeber wspartych na przyściennych filarach łączonych arkadowymi wnękami. Do pd. ściany od wsch. dobudowano w 1598 r. kaplicę św. Andrzeja, w której wkrótce umieszczono nagrobek fundatora i jego brata (Baltazara) wykonany przez gdańskich rzeźbiarzy Wilhelma i Abrahama van den Blocków. W XVIII w. miała miejsce barokowa przebudowa fasady, która uzyskała formę wolutowego szczytu artykułowanego pilastrami oraz niszami, prawdopodobnie autorstwa Ernesta Mazhura z Bisztynka. W 1810 r. władze pruskie skasowały zakon, a klasztor przeznaczyły na więzienie, który po pożarze z 1846 r. został ostatecznie rozebrany. Franciszkanie powrócili do Barczewa w 1982 r.

Opis

Kościół wzniesiono w pd.-wsch. narożniku miasta. Jest to budowla jednonawowa, ceglana, orientowana, z węższym, czteroprzęsłowym, prosto zamkniętym prezbiterium na przedłużeniu nawy. Obie części kościoła przykryte dachami dwuspadowymi. Wnętrze sklepione kolebkowo z lunetami, przykryte gęstą siatką żeber wspartych na przyściennych filarach połączonych arkadowymi wnękami. Od strony wsch. w polu arkady znajduje się przejście do przyległej kaplicy nakrytej dachem dwuspadowym. Fasada zachodnia zwieńczona barokowym szczytem wolutowym artykułowanym parami zdwojonych pilastrów z wpisanymi w pola niszami. Na wysokości gzymsu kordonowego dzielącego elewację umieszczono łaciński napis. Szczyt wschodni korpusu głównego zwieńczony sterczynami, zaś elewacje nawy i prezbiterium dzielone przyporami. W części elewacji pn. pozostałości łuków sklepiennych i arkad dawnego krużganka klasztornego. Najcenniejszym zabytkiem kościoła jest manierystyczne, marmurowe kenotafium ufundowane przez kardynała Andrzeja Batorego w 1598 r., wykonane przez gdańskich artystów Wilhelma i Abrahama van den Blocke, łączący w sobie dwa typy popularnych przedstawień tego okresu: figury leżącej (brat kardynała Baltazar) oraz klęczącej - fundatora. Oprawę architektoniczną wykonano w czarnym marmurze zaś figury zmarłych w białym. Dzieło wzorowane na rzymskich kardynalnych nagrobkach, syntetycznie łączące włoskie inspiracje z niderlandzką strukturą pomnika opartą na wzornikach Corneliusa Florisa. Kościół zachował bogate wyposażenie z XVII i XVIII w. ( siedem ołtarzy). Ołtarz główny i dwa stojące przy łuku tęczowym z ok. 1730 r. wykonane w warsztacie Krzysztofa Peuckera z Reszla, rokokowa ambona autorstwa Krzysztofa Pervangera z Tolkmicka, manierystyczne stalle w prezbiterium z pocz. XVII w.

Zabytek dostępny, możliwoś zwiedzania po wcześniejszym uzgodnieniu telefonicznym.

Oprac. Maurycy Domino, 10.12.2014 r.