Poznaj lokalne zabytki


Wyraź zgodę na lokalizację i oglądaj zabytki w najbliższej okolicy

Zmień ustawienia przeglądarki aby zezwolić na pobranie lokalizacji
Strona korzysta z plików cookies. Dowiedz się więcej.

zespół dworca kolejowego - Zabytek.pl

zespół dworca kolejowego


budynek użyteczności publicznej 1861 - 1862 Aleksandrów Kujawski

Adres
Aleksandrów Kujawski, Dworcowa 2

Lokalizacja
woj. kujawsko-pomorskie, pow. aleksandrowski, gm. Aleksandrów Kujawski (gm. miejska)

Dworzec kolejowy jest jednym z najważniejszych zabytków miasta.Jednocześnie uznano go za najdłuższy dworzec kolejowy w Europie.

W przeszłości stanowił jeden z najważniejszych punktów transportu kolejowego w tej części granic Królestwa Polskiego - między zaborem pruskim i rosyjskim. W II poł. XIX w. mieszkał w nim i sprawował urząd car Aleksander II. Dzięki swojej architekturze obiekt cieszył się popularnością wśród artystów, takich jak Edward Stachura czy Maria Danilewicz-Zielińska. Oprócz dworca w skład zespołu wchodzi również wieża ciśnień z 1895 r., trzy domy mieszkalne przy ul. Wojska Polskiego (8,10 i 14), z lat 1893-1895, oraz skwer.

Historia

Pierwotny budynek dworca, wybudowany w latach 1860-1862, był znacznie mniej okazały niż obecny. Już wtedy w jego wnętrzu znalazło się miejsce na pomieszczenia: biuro ruchu drogi żelaznej, stację telegrafu międzynarodowego, salę rewizji celnych, urząd pocztowy, a także bufet, komfortową poczekalnię oraz pokoje gościnne. Dnia 28 czerwca 1867 r., po otwarciu linii do Ciechocinka, Aleksandrów Kujawski stał się węzłem kolejowym.

Po wizycie cara Aleksandra II dotychczasowy, klasycystyczny gmach dworca został rozbudowany w stylu neorenesansu francuskiego. Uzyskał również nowe, luksusowe wyposażenie, dostosowane do potrzeb cara i jego dworu. Wtedy też powstało okazałe, południowe skrzydło. Północne zaś przystosowano na reprezentacyjne komnaty dla dostojnych gości, tzw. „carskie pokoje” - charakterystyczne dla dworców pierwszej klasy. W tych właśnie apartamentach car przyjął w dniu 4.09.1879 r. niemieckiego cesarza Wilhelma I.

Pod koniec wieku, tj. w latach 1893-1895 wybudowane zostały trzy domy mieszkalne przy ul. Wojska Polskiego (nr 8, 10 i 14) oraz wieża ciśnień (1895 rok).

Niezależnie od opisanych wydarzeń stacja kolejowa funkcjonowała jako bardzo ważny węzeł transportowy na granicy Królestwa Polskiego i Rosji z Prusami - dysponowała luksusową obsługą pasażerów oraz była miejscem, przez które przewożono wielkie ilości towarów. Jednakże w okresie międzywojennym dworzec stracił na swoim znaczeniu, stając się prowincjonalnym przystankiem kolejowym.

Do 2008 r. dworzec stanowił własność Polskich Kolei Państwowych, obecnie jest w posiadaniu miasta. Od tego czasu jest on remontowany i restaurowany. W głównej części wymieniono instalację elektryczną oraz stolarkę okienną i drzwiową. Położono nowe tynki i gładzie, podłogi oraz wielobarwną posadzkę w holu. Pomieszczenia strychowe zaadaptowano na sale użytkowe, do których prowadzi nowa klatka schodowa oraz winda. W sali restauracyjnej przywrócono oryginalną kolorystykę oraz odtworzono ceramiczną posadzkę. Przywrócone zostały też sztukaterie; pracom konserwatorskim poddano boazerię; odrestaurowano żeliwne kolumny. Zamontowano także stylizowane oświetlenie, w tym okazały żyrandol.

Opis

Kompleks dworca klejowego usytuowany jest w płn.-wsch. części miasta. Dłuższym bokiem biegnie wzdłuż linii płd. zach. - płn. wsch. Po przeciwnej stronie torów znajduje się urząd Starosty Powiatowego oraz Szpital Powiatowy. Bezpośrednio przed frontem dworca widnieje park im. Jana Pawła II, biegnący wzdłuż ul. Wojska Polskiego, przy której, w kierunku na drogę nr 266 znajdują się również trzy zabytkowe budynki mieszkalne.

Na neorenesansowy, murowany kompleks dworcowy składa się kilka ujednoliconych budynków, pełniących różne funkcje związane z działaniem stacji kolejowej. Wszystkie razem tworzą zespół osadzony na planie silnie wydłużonego, wąskiego prostokąta.

Elewacje otynkowane, bogato opatrzone detalem architektonicznym. Na powierzchni zewnętrznej znajdują się takie elementy jak: boniowanie, obramienia otworów okiennych, uproszczone pilastry, faliste naczółki i zwieńczenia ryzalitu w formie wolut. Główne wejście do budynku dworca mieści się w południowej części. Prowadzi do holu, kas biletowych i poczekalni. Symetryczne względem tego wejścia jest wejście od strony miasta. Przejście prowadzi przez piętrowy ryzalit, poprzedzony korynckim portykiem kolumnowym wspierającym taras. W obszernej, prostokątnej poczekalni, w której dekoracja nawiązuje do baroku, strop wspierany jest przez żeliwne kolumny z korynckimi kapitelami. Strop podzielono belkami na nieduże, prostokątne kwatery. W tej, znajdującej się pośrodku, umieszczony jest witrażowy świetlik.

Dobudowana w latach 80. XIX w. część od strony północnej mieściła w sobie „carskie pokoje” - luksusowe apartamenty dla znaczących gości. Do nich prowadzi bogato dekorowana klatka schodowa ze schodami trójbiegowymi powrotnymi ze stylizowanymi latarniami w narożach - całość wykonana z żeliwa.

Budynki znajdujące się przy ul. Wojska Polskiego stylem architektonicznym odpowiadają głównemu budynkowi dworca. Dwa usytuowane bliżej niego wzniesiono na planie prostokąta, trzeci - na rzucie w kształcie podkowy. Wszystkie dwukondygnacyjne, z podpiwniczeniami, nakryte są dachami siodłowymi. Budynek nr 10 na skrajach elewacji wschodniej posiada dwa płytkie ryzality.

Dwuzbiornikowa wieża ciśnień stylistycznie odpowiada reszcie komponentów zespołu dworca. Znajduje się na południowym końcu budynku dworca. Murowana, dwukondygnacyjna, z głowicą w zwieńczeniu (oszalowaną pionowo), wzniesiona na rzucie prostokąta ze ściętymi narożami - w formie wydłużonego ośmioboku. Elewacja podzielona rytmicznie lizenami wspierającymi wysunięty gzyms, między którymi znajdują się pełnołukowe (przyziemie) i prostokątne okna oraz blend.

Zabytek dostępny. Część budynków kompleksu dworca pełni funkcję mieszkalną i administracyjną.

Oprac. Mateusz Załuska , OT NID w Toruniu, 09-12-2015 r.

Rodzaj: budynek użyteczności publicznej

Forma ochrony: Rejestr zabytków, Ewidencja zabytków

Inspire id: PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_04_ZE.38032, PL.1.9.ZIPOZ.NID_E_04_ZE.21068