Drewniane kościoły i cerkwie Podkarpacia - Zabytek.pl
Drewniane kościoły i cerkwie Podkarpacia
Kolekcja prezentuje część, spośród bardzo licznych drewnianych obiektów i zespołów obiektów sakralnych, położonych na terenie województwa podkarpackiego. Budownictwo drewniane jest charakterystycznym elementem krajobrazu kulturowego Polski, a Podkarpacie jest jednym z tych regionów, gdzie drewnianych, niezwykle cennych, pochodzących z wielu okresów obiektów zabytkowych różnych kategorii zachowało się bardzo dużo.
W kolekcji ujęte zostały przede wszystkim świątynie – kościoły i cerkwie, które stanowią wyjątkową w światowej skali enklawę drewnianych obiektów sakralnych. Usytuowanie na pograniczu zachodniego i wschodniego kręgu kulturowego, w obszarze wzajemnego przenikania kultur sprawiło, że powstały dzieła wyjątkowe. Świątynie posiadają zróżnicowane układy kompozycyjne oraz rozwiązania konstrukcyjne. Bogactwo form architektonicznych, wystroju i wyposażenia wnętrz, wysokie walory artystyczne, autentyzm substancji i funkcji oraz niejednokrotnie harmonijne wkomponowanie w naturalny krajobraz czynią z drewnianych świątyń obiekty o wysokich walorach. Wśród nich znajdują się zrębowe kościoły rzymskokatolickie, które chronologicznie obejmują okres od późnego średniowiecza do okresu międzywojennego. Najstarsze z nich, położone w pasie podgórskiego, średniowiecznego osadnictwa, wzniesione zostały w XV wieku. Należą do szerszej grupy drewnianych kościołów południowej Małopolski. Najcenniejsze z nich wpisane zostały na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO (z terenu woj. podkarpackiego – kościoły w Bliznem i Haczowie). Od XVII wieku na obecnym obszarze województwa podkarpackiego powstawały również drewniane kościoły barokowe. Niektóre z nich są przykładem adaptacji w drewnianym budulcu form architektonicznych typowych dla sakralnej architektury murowanej. Obok kościołów charakterystycznym elementem kulturowego krajobrazu południowo-wschodniej Polski są drewniane cerkwie. Do dziś przetrwała tylko połowa z przedwojennego zasobu, jednak zachowana grupa nadal ukazuje zróżnicowanie stylistyczne i bogactwo form. W karpackiej części regionu dominuje zlatynizowany styl łemkowski, obiekty w typie archaicznym zachowały się natomiast w środkowo i północno-wschodniej części województwa. Z obszaru województwa podkarpackiego cerkwie w Chotyńcu, Radrużu, Smolniku i Turzańsku uznane zostały za światowe dziedzictwo UNESCO (w ramach wpisu transgranicznego, seryjnego Drewnianych cerkwi w polskim i ukraińskim regionie Karpat). Wyróżniającą się grupę stanowią cerkwie, które od końca XIX wieku wznoszono w duchu historyzmu (tzw. ukraiński styl narodowy) stanowiącego syntezę architektonicznych wzorców staroruskich z regionalnymi elementami budownictwa ludowego.